76044 skanuj0071 (27)

6.5. Zróżnicowanie ekosystemów 281

ty, kosatka kielichowa, kruszczyk błotny, wątlik błotny, lipiennik Loesela, wyblin jednolistny, brzoza niska i wiele innych.

Zróżnicowanie

ekosystemów

muraw

Murawy

kserotermiczne

Murawy, czyli nieleśne ekosystemy naturalne, półnaturalne i antropogeniczne z dużym udziałem traw, mają niewielki udział powierzchniowy w szacie roślinnej naszego kraju, niemniej są cennym elementem polskich krajobrazów i często Unikatowym środowiskiem życia rzadkich, reliktowych lub zagrożonych gatunków iiroślin i zwierząt, zwłaszcza bezkręgowych. Są one zróżnicowane zależnie od genezy, rodzaju podłoża, warunków klimatycznych oraz formy i rodzaju antropopresji. Do najważniejszych typów muraw na obszarze Polski należą murawy kserotermiczne, napiaskowe, bliźniczkowe i wysokogórskie, ujmowane w systemie fitosocjolo-gicznym łącznie z wyleżyskami śnieżnymi.

■ Murawy kserotermiczne, zwane także stepowymi, są reliktem ciepłego okresu klimatycznego po ustąpieniu lodowca. Ukształtowały się początkowo na dużych obszarach naszego kraju, potem zostały stopniowo wyparte przez lasy. Swiatło-lubne i ciepłolubne rośliny budujące murawy kserotermiczne, podobnie jak związane z nimi owady, znalazły schronienie w miejscach niedostępnych dla drzew, a znacznie później także sprzymierzeńca w człowieku, który stopniowo lasy karczował lub wypalał. Ekosystemy te mają zatem częściowo charakter antropogeniczny i wymagają zabiegów czynnej ochrony przed sukcesją drzew i krzewów. Dziś zajmują w sumie niewielką powierzchnię, mają jednak swój znaczący udział w kształtowaniu różnorodności biologicznej naszego kraju, zwłaszcza że same są silnie różnicowane. Można wśród nich wyróżnić trzy podstawowe typy: murawy ostni-cowe, kwieciste murawy kserotermiczne oraz murawy naskalne.

Do najbardziej na północ wysuniętych w Europie należą stosunkowo luźne murawy ostnicowe o charakterze stepu ostnicowego, preferujące siedliska bardzo ciepłe, suche i nasłonecznione. Reprezentują one zespoły Sisymbńo-Stipetum capillatae i Potentillo-Stipetum capillatae, zróżnicowane na wiele podzespołów. Występują w kilkunastu miejscach kraju, głównie na zboczach doliny Wisły, Odry, Warty i Noteci oraz w Niecce Nidziańskiej, na Wyżynie Kielecko-Sandomierskiej i Wyżynie Lubelskiej. Nieco szerszy zasięg mają znacznie bogatsze florystycznie kwietne murawy kserotermiczne na wapieniach, gipsach lub lessach, reprezentujące sześć zespołów ze związku Cirsio-Brachypodietum piimati i dwa ze związku Mesobromion. Kwietne murawy, stosunkowo niskie i niezwykle barwne, buduje kilkadziesiąt gatunków roślin zielnych oraz pojedyncze krzewy jałowca, głogu, róży, szakłaku, berberysu i tarniny.

Bogate florystycznie, pionierskie murawy naskalne rozwijają się na wietrzejących, wapiennych ścianach i półkach skalnych w Pieninach, Górach Sowich, Masywie Slęży, na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej i kilku innych stanowiskach na południu kraju. Ich płaty zaliczane są najczęściej do zespołu kostrzewy bladej Festucetum pallentis lub do zespołu ożanki właściwej i perłówki orzęsionej Teucno--Melicetum cilliatae.