78527 strona 21

20

4)    czynności wykonawcze, prowadzące do wykonania zadania roboczego, w tym:

—    czynności technologiczne, gwarantujące przekształcenie tworzywa i uzyskiwanie produktów,

-    czynności organizacyjne, polegające na ustalaniu optymalnych warunków działania;

5)    czynności interpersonalne, zakładające współpracę między pracownikami dla realizacji zadań;

6)    czynności kontrolno-pomiarowe i oceniające przebieg oraz wynik procesu produkcyjnego;

7)    czynności zakończeniowe, związane z zakończeniem procesu pracy.'¹'

T. Nowacki twierdzi zaś, że każda czynność, którą podmiot potrafi wykonać jest umiejętnością. Dlatego wszystkie klasyfikacje czynności stają się automatycznie klasyfikacjami umiejętności.⁴⁸

Stanowisko takie może być również przyjęte dla potrzeb zawodoznawstwa, ze względu na to, że w badaniu pracy posługuje się najczęściej obserwacją czynności wykonywanych na stanowisku pracy i na tej podstawie wnioskować można o umiejętnościach niezbędnych do wykonywania danego zawodu.

W Niemczech sformułowano pojęcie „kwalifikacji kluczowych” (Schlusseląu-ulifikationen), które związane jest z nowymi wymaganiami wobec pracownika, od którego oczekuje się nie tylko umiejętności rozwiązywania zadań typowych dla danego stanowiska pracy, ale jednocześnie wykonywania trzech różnych zakresów czynności: planowania, realizacji i kontroli wyniku swej czynności.

Według określenia D. Mertensa kwalifikacje kluczowe „są to takie umiejętności i sprawności, które nie bezpośrednio odnoszą się do określonych, oddzielnych praktycznych czynności, ale oznaczają:

a)    uzdolnienia do dużej liczby pozycji i funkcji jako alternatywnych wyborów' w tym samym czasie i

b)    zdolność do przezwyciężenia sekwencji (wynikłych przeważnie z nieprze-widywanych zmian) wymagań w biegu życia.”⁵⁰

Definicja ta podkreśla elastyczność i transfer umiejętności oraz rozluźnienie ich związku ze statycznie pojmowanymi kwalifikacjami, wymaganymi na równie statycznie ujmowanym stanowisku pracy.

Definicja D. Mertensa stała się jedną z podstaw teoretycznych budowy systemów zawodów szkolnych w' Niemczech, w związku ze zmianami wnoszonymi przez nowe technologie.⁵¹

W strukturze zawodowej i kwalifikacyjnej ogółu pracowników wyróżnia się:

—    pracowników bez kwalifikacji,

-    pracowników przyuczonych do zawodu,

—    pracowników wykwalifikowanych,

—    pracowników wysoko wykwalifikowanych.

Pracownicy bez kwalifikacji to osoby nie posiadające żadnego wykształcenia zawodowego, mogące wykonywać jedynie proste prace.

Pracownicy przyuczeni do zawodu uzyskali minimum przygotowania zawodowego na konkretnym stanowisku pracy, lecz nie zdobyli formalnych kwalifikacji zawodowych.

Pod pojęciem pracowników wykwalifikowanych rozumie się zbiorowość pracowników:

a)    z wykształceniem zasadniczym zawodowym,

b)    z wykształceniem średnim, w tym także policealnym,

c)    z wykształceniem wyższym: zawodowym i magisterskim.

Kadry wykwalifikowane stanowią najcenniejszy element zasobów siły roboczej, decydują o postępie nauki i techniki, o całokształcie rozwoju kultury materialnej i duchowej społeczeństwa. Udział pracowników wykwalifikowanych w ogólnym zatrudnieniu i ich struktura jest jednym z mierników rozwoju zasobów ludzkich, świadczy o poziomie rozwoju danego kraju i jest jednym z warunków jego dalszego rozwoju.'⁵'*

Pracownicy wysoko wykwalifikowani to ci, którzy legitymują się wykształceniem wyższym od obowiązującego w danym zakresie. Swą wiedzą, umiejętnościami i sprawnościami warunkują niezawodne i odpowiedzialne wykonanie każdego zadania zawodowego.⁰** Jest to również grupa decydująca w znacznym stopniu o rozwoju gospodarczym kraju.

Problem właściwego dysponowania i wykorzystania zasobów kadr wykwalifikowanych i wysoko wykwalifikowanych stanowi poważny problem gospodarki narodowej. Nie powinno dochodzić do sytuacji, w których osoby dysponujące dużą wiedzą zawodową i umiejętnościami nie mogą ich wykorzystać na rynku pracy, co ma miejsce w ostatnich latach, przechodzenia gospodarki naszego kraju do gospodarki rynkowej. Optymalnym rozwiązaniem byłaby sytuacja, w której każdy pracownik uzyskiwałby zatrudnienie w dużym stopniu zbliżone do posiadanych kwalifikacji, nie tylko formalnych ale i rzeczywistych, bądź też miał szansę na dostosowanie swoich kwalifikacji do wymagań stanowiska pracy w procesie doskonalenia zawodowego.