78737 SNC03747

Średnie pole ciśnienia jest tylko uproszczonym JJawródtenkai tnechanizntufonkęionowaniaf™** i cyrkulacji atmosferycznej. Współczesna

cje układów batycznych, których współoddziaływanie jest nąwazruefszjm rr;—ą ,, ^ i kształtującym dynamikę atmosfery. Czynnikiem aktywmijącymcyykniaqę tą boska \ gradienty ciśnienia między dominującymi układami batycznymi. Gradtessy iE-2są*a. | nc wskaźnikami cyrkulacji - określają kierunki i prędkości przenoszenia mas powie&mj nad poszczególnymi obszarami kuli ziemskie). Wyróżniono wiele rożnie tdefińM nych wskaźników cyrkulacji, które charakteryzują pole ciśnienia i cyrkulację w pewoyck szczególnie znaczących dla systemu klimatycznego regionach Ziemi Na równi z wytnie- m nionymi ośrodkami aktywności atmosfery można je określić jako strefy sterujące cyrka-1 lacją. A.Marsz (2002) - w odniesieniu do NAO (zob. ramka) - używa nazwy ^niAm klimatyczne”. SirG. Walker w latach 1923-1933 wykrył trzy obszary, na których wyślę- ^ pują charakterystyczne „pulsacje” gradientów ciśnienia, powstające wskutek wzajea-d| nych relacji między określonymi układami baiycznymi na kuli ziemskiej: były to: Oscy-* laga Północnego Atlantyku (NAO), Oscylacja Północnego Pacyfiku (NPO), Oscylacji Południowa (SO) (Marsz, 2002, s. 17).

W rozdziale 9.2 wspominaliśmy o dynamice cyrkulacji strefy rmęd^yzwi otnikowmH Pacyfiku (SO, zob. też rozdz. 15). Tutaj przedstawimy jeszcze jeden przykład współod^-J działywania układów barycznych, sterujących cyrkulacją w strefie umiarkowanych ho- | rokości geograficznych na półkuli północnej. Układ ten tworzy pas wyżów podzwrotni-kowych i wokółpolama bruzda niskiego ciśnienia. Gradient ciśnienia między nimi określa intensywność cyrkulacji strefowej (zachodniej) w średnich szerokościach nad całą półkulą. Wartości różnicy ciśnienia między 35 i 55°N zostały nazwane przez Rossby’ego (1941) wskaźnikiem (indeksem) cyrkulacji strefowej {Zormlmda). W atlantycko-eum- v| pejskim sektorze szerokości umiarkowanych odpowiednikiem tego indeksu jest tzw. wskaźnik Oscylacji Północnego Atlantyku (NAO), zdefiniowany jako odchylenie średniej różnicy ciśnień między Azorami i Islandią. Wielkość tej różnicy ma decydujące znaczenie dla adwekcji powietrza atlantyckiego nad kontynent europejski, kontrolowaną przez dwa ośrodki aktywności atmosfery - Wyż Azorski i Niż

Na całej półkuli o nasileniu cyrkulacji strefowej decyduje różnica ciśnień między wyżami podzwrotnikowymi i niżami wokółpolamymi {Zi - Zonal index). Także i w tym przypadku obserwujemy minimum majowe, natomiast watAmim przypada na okres jesieni (tab. 10.2). Drugorzędne maksimum pojawia się w Kpcu. W przebiegu rocznym Zi odzwierciedlają się zmiany sezonowych ośrodków aktywności atmosfery: cyrkulacja strefowa nad półkulą północną słabnie w zimie wskutek rozwoju silnych antycyklonów nad lądami, blokujących przenoszenie zachodnie, mimo pogłębiania się ośrodków cyklonalnych. Latem, gdy nad lądami ciśnienie spada, cyrkulacja strefowa ożywia się. Główne maksimum jesienne przypada na okres rosnącego południkowego gradientu temperatury i ciśnienia, gdy działalność cyklonalna szybko aktywizuje się, zaś blokujące antycyklony kontynentalne dopiero powstają. Maj (mmmmm Zi) wyznacza porę przemiany układu zimowego w letni. Tym razem opóźnienie wiąże się z matą aktywnością cyklonalną nad wychłodzonymi w czasie zimy

Części kontynentów i oceanów, ^od“S^legajątS ninu^oS^Sgg oddziaływaniem na przemieszczające się bądź    kształtu-