79365 IMG02 (3)

Dokumenty udostępniane nro? «•„

aktywnych usług, doslosnL. JT '*^{y GBC z} mob6w P^ttyWBych* H ^,j? f$» a oromad7acvrh i fii.„ ,^,^cyc*^ł ‘ntcrfcjsy użytkowników do aktualnych wymagań, . ł    'nformacjc na podstawie przewidywanych, potencjalnych

^ , '. 8' ^lzacJ^a serwisów GBC ulega modyfikacjom od sztywnych struktur hicrar-c icznyc w kierunku samoorganizujących się sieci użytkowników.

Jednocześnie zmienia się zapotrzebowanie na rozmiar otrzymywanej przez użytkownika jednostki tekstu, z agregatu treści na poszczególne, niewielkie jego części, a więc z czasopisma lub encyklopedii na pojedynczy artykuł, akapit, wybraną definicję, Można oczekiwać, żc serwisy dostarczające taką informację ułatwią eksplorację danych i tekstu, Dzięki tym procesom można odnajdywać stale wzorce oraz anomalie, występujące w zgromadzonych zasobach, co umożliwia odkrywanie ważnych zależności, prowadzą, cych do często istotnych odkryć naukowych.

Lokalne serwisy, ich zasoby i usługi są integrowane w bibliotekę globalną, dzięki funkcjonowaniu globalnych narzędzi indeksujących i wyszukiwawczych, Szczególną rolę odgrywają tu działania, służące scalaniu technologii, powstałych w bibliotekach trądy, cyjnych w efekcie komputeryzacji, a pozwalających na tworzenie światowych zasobów metadanych opisowych (OPAC). z technologiami typowymi dla siec. rozległych, głównie globalnymi wyszukiwarkami internetowymi. Rezultatem będzie współdziałanie wielkich zasobów danych i informacji, bez względu na środowisko, w jakim powstawały. Dzięki temu konsument informacji cyfrowej staje się jednocześnie konsumentem treści cyfro-wych lub tradycyjnych. Informacja cyfrowa jest więc impulsem do sekwencji zachowań informacyjnych w globalnym środowisku cyfrowym [Nicholas i m. 2008a, s. IJ.

W zakresie usług, służących udostępnianiu danych w GBC, można zauważyć pewne sorzeczności jak wspomniana sprzeczność między potencjalnie nieograniczonym zasię.

_ _m udostępniania i dużymi możliwościami jego restrykcyjnego ograniczania. Pogo-dzenie tych sprzeczności, w sposób wygodny dla użytkownika i korzystny dla dostawcy ■ wydaje się ważnym warunkiem pomyślnego rozwoju GBC. Doświadczenia, wy. nikaiace z usług komercyjnych świadczonych w Internecie, a polegających na przykład na dostarczaniu muzyki rozrywkowej o ściśle reglamentowanym dostępie, nie mogą i nic powinny być bezpośrednio stosowane w serwisach służących komunikacji naukowej.

Społeczności

Osiągnięcie efektywności funkcjonowania architektury informatycznej infrastruktury nauki wymaga zapewnienia dostępu do treści, usług i narzędzi oraz określenia poziomu spójności i sposobów zarządzania tą infrastrukturą, bowiem nie istnieje pojedyncza instytucją ani organizacja, a tym bardziej osoba, zarządzająca Internetem, infrastrukturą naukową lub globalną biblioteką cyfrową w tym zakresie. Stosowane rozwiązania muszą być elastyczne, aby umożliwić rozproszone dostarczanie zróżnicowanych treści, narzędzi i usług. Ich dostawcy z naturalnych względów dążą do rozszerzenia kontroli nad oferowanymi przez siebie zasobami i produktami; z kolei użytkownicy domagają się prostego i jednolitego, uniwersalnego dostępu do wszelkich zasobów i usług informacyjnych. Sprzeczne potrzeby prowadzą do powstawania konfliktów.

Rozproszone zarządzanie infrastrukturą nauki i komunikacji naukowej przynosi zarówno korzyści, jak i straty. W sytuacji równoważenia się interesów wielu społeczności system funkcjonuje poprawnie. W przypadku utraty równowagi, tak jak to ma miejsce obecnie, niektórzy uczestnicy tych procesów są nieproporcjonalnie uprzywilejowani w stosunku do innych. Funkcjonowanie części ważnych elementów infrastruktury, takich jak instytucje zarządzające przestrzeniami nazw, narzędziami typu tezaurusów i ontologii u strukturami metadanych, jest niewidoczne z zewnątrz, przez co łatwo może dojść do ic zaniedbania i utraty. Natomiast inne elementy tej infrastruktury, na przykład dostaw-

ustroi# ■'^(Wydawcy)- doskonale widoczni dzięki prowadzeniu intensywnego marketingu, uzyskują ponadprzeciętne zyski (zob. p. 1.2).

JM§j i komunikacji naukowej funkcjonuje wiele grup, w obrębie których \V sy^^^.^^^nkurcncja. Uczeni konkurują o publikacje i ich czytelników, gramy na-j_fjc ^ | j^icniCi studentów, nagrody i wyróżnienia. Uczelnie konkurują o uczonych, Lflit'._ri(|ł|y j dolucjc oraz o wysokość budżetu. Wydawcy konkurują o autorów, ^icit^ bibliotekami i wysokość sprzedaży. Agendy finansujące konkurują o projekty JW. _/asflj,y na ich realizację. Podczas konkurowania każdego z każdym w obrębie lntłl^flsVC/C 1 rodzuju działalności, powstają nieprzewidywalne interakcje, które możno Lo^sl,nV: pomocy teorii gier. Ponieważ trudno jest przewidzieć przebieg każdej z tych

' nrZy P'"* .....°    ,    ,    * ; *    ■    ®

₀piS#^e,l^iiwc jest także przewidzenie efektu wielu możliwych kombinacji interakcji

jjtó* 2007, s. 264). Rozwój IIN i GBC jest naturalnym efektem funkcjonowania skomplikowanego systemu interakcji, który - tak jak każdy wielki system -IPSiillr ^°jll^cc możliwości samoregulacji, zapewniające stały rozwój, chociaż 0 nieoczekiwanych kierunkach.

c<v,n z nich jest wykorzystanie sieci globalnych do tworzenia małych gmp na zasa-y Sinych zainteresowań. Przyczynia się do tego rozwój serwisów Nauki 2.0, u pod-d*^|{ 'j.jńfydi znajduje się założenie o zbiorowej inteligencji użytkowników, pozwalającej koiłaś funkcjonowanie aplikacji Web. Użytkownicy oczekują możliwości wykony-^l*⁽" , | przestrzeni społecznej, w której mogą funkcjonować, prowadząc dialog na temat ^sziiki^® i wyszukanych materiałów. Mają możliwość tworzenia swoich własnych, jrębnionych, kustomizowanych miniserwisów GBC. które są wyrazem odwrotu od inlnychi zhierarchizowanych struktur na rzecz rozwoju wielokierunkowego. Małe, sa-^ollt' _ani/ującc się społeczności (gildie) uczonych powstają jako sieci osób o podobnych ^jntcresownniaoh i potrzebach. Świadczone przez nie usługi mogą stanowić wyzwanie jla istniejących struktur serwisów zinstytucjonalizowanych.

jedną z najważniejszych cech obecnej sytuacji w komunikacji naukowej są zmiany, Uon: starałem się opisać w tej książce. Są one tak wielopłaszczyznowe, a jednocześnie wzajemnie powiązane, że próby przewidywania ich skutków, nawet w nieodległej przy-ilości, napotykają na wiele trudności. Niewątpliwie kierunki tych zmian są godne uwagi i dalszych badań, gdyż mogą prowadzić do głębokich przeobrażeń w zasadach uprawiania nauki, co z kolei spowoduje znaczne przyśpieszenie postępu.

Zmiany te następują w kierunku integracji wielu rozwiązań związanych z osiągnięciami, znanymi pod różnymi nazwami. Obecnie mówi się o Webie 3.0, jako połączeniu osiągnięć w zakresie Semantycznego Webu, Webu spolecznościowego, mikroformatów, przetwarzania języka naturalnego i prowadzenia wyszukiwania w tym języku, eksploracji danych, personalizacji funkcjonowania serwisów GBC, systemów agentowych. Jednocześnie następuje bardzo szybki postęp w zakresie urządzeń: mobilnych, sieciowych, rozproszonego przetwarzania (Grid). To wszystko uzupełniane jest nową organizacją funkcjonowania, opartą na otwartości: protokołów, formatów, oprogramowania, identyfikacji (OpenID) i co najważniejsze z punktu widzenia GBC: treści. Wszystkie te osiągnięcia łącznic tworzą nowe środowisko, wykorzystywane m.in. w komunikacji naukowej, w którym ich współdziałanie powoduje powstawanie nowych jakości i wartości; zapewne więc wkrótce mówić będziemy o Webie 4.0 i następnych.

Biblioteki naukowe, stanowiące dotychczas główne instytucje pamięci, odpowiedzialne za zachowanie i udostępnianie dorobku naukowego, znajdują się w centrum tych przemian. Ich działalność może stać się funkcjonalną częścią tej nowopowstającej, złożonej struktury, nazwanej przeze mnie globalną biblioteką cyfrową, stanowiącą zintegrowane środowisko informacyjne nauki.

Rozwój nowej, cyfrowej infrastruktury komunikacji naukowej powoduje zacieranie się granic pomiędzy społecznościami tradycyjnie wspomagającymi tę komunikację, takimi jak wydawcy, księgarze, bibliotekarze, informatycy. Obecnie konieczna jest znajomość,

247