79788 IMG 03

W. L Zykowa, Z. 1. Kałmykowa i A. M. Orłowa, według których „właściwości pracy umysłowej uczniów, które przez wielu badaczy uważane są za dowód ich wrodzonej, gorszej inteligencji, uwarunkowanej biologicznie” stanowią „rezultat wadliwych oddziaływań dydaktyczno-wychowawczych” (Spionek H., 1973, & 83). Przyjmują oni również możliwość, udoskonalania sprawności umysłowej uczniów za pomocą nauczania i wychowania. Również wyniki innych badań wykazały, że w następstwie celowych i świadomych oddziaływań pedagogicznych istnieje możliwość podnoszenia ilorazu inteligencji, zwłaszcza u dzieci w wieku przedszkolnym i to nawet do 10 punktów (por. Beller E. KL, 1973; Bronfen-brenner U., 1974).

Zaburzenia somatyczne. Jedną z ważnych i nie zawsze docenianych przyczyn nieprzystosowania społecznego uczniów może być dotykająca ich choroba, „rozumiana jako zespół dolegliwości somatycznych połączonych ze złym samopoczuciem” (Adamczak M., 1985, s. 62). do dolegliwości tego rodzaju — lub inaczej mówiąc zaburzeń somatycznych — należą min. różne schorzenia gardła, choroby układu trawiennego, układu krążenia, układu moczowego, choroby narządu ruchu i krwi Są nimi również zaburzenia czynności gruczołów wydzielania dokrewnego, jak nadczynność albo niedoczynność nadnercza, tarczycy, trzustki i gonad, oraz nie ujawnione w porę wady słuchu i wzroku.

Negatywny wpływ choroby na zachowanie dzieci i młodzieży spowodowany jest nie tyle przez samo schorzenie natury somatycznej, ile przez cały szereg pośrednich uwarunkowań. Oczywiście nie bez znaczenia jest rozwój i stopień ciężkości choroby, jej długotrwałość łub nieuleczałność. Niemniej jednak nie tyłka cne decydują o niepożądanych ubocznych skutkach danej choroby, przejawiających się w zachowaniach nieprzystosowaw-czych uczniów. Tak np. „osoby posiadające przed sachorowi-&M& dojrzałą, zintegrowaną osobowość z bogatą I różnorodną strukturą wartości i celśw życiowych om s dobrze wyżsi tałno-iijaś mechanizmami kontroli emocjonalnej będą przejawiały rnmejma zaburzenia w funkcjonowaniu, tuz osnhniry nisdojria-IT jAdworak k, HM, «, *4) Nażonnaat osoby s nledolotoci-iii uhaolatfewaną ronUieoirią, a należy do aśeb z powrairią wtąbmaić apaśrśd ecsnlśw (mcMgśime liuH porkiiwoija Ijl