79906 IMG!42 (2)

313

twórczo&ci

Sggj między Molierem, który Si^ralbiał staroświeckie. wido-wjskft, a ludem, który według wyrażenia .Nąumjąnną_K..,„roz-śpiewuje artygtyęzną pieśń’*. Przekształcenie dzieła tzw. sztuki monumentalnej w tzw. prymityw jest również aktem twórczym. Twórczość przejawia się tu zarówno w wyborze przejmowanych dzieł, jak i w ich adaptacji do innych zwyczajów i wymagań. Ustalone formy literackie po przeniesieniu do folkloru stają się materiałem poddawanym przeobrażeniom. Na tle innego środowiska poetyckiego, innej tradycji i innego stosunku do wartości artystycznych dzieło zostaje zinterpretowane w nowy sposób, i nawet elementów formalnych na pozór nietkniętych nie wolno uważać za identyczne z prototypem: w tych formach artystycznych zachodzi, według słów rosyjskiego literaturoznawcy Tynianowa, przestawienie funkcji.

Ze stanowiska funkcjonalnego, bez którego niemożliwe jest zrozumienie faktów artystycznych, dzieło sztuki spoza folkloru i to samo dzieło zaadaptowane przez folklor są dwoma faktami w istocie swej zupełnie różnymi.

Historia wiersza Puszkina Huzar stanowi charakterystyczny przykład tego, jak formy artystyczne przenikające z literatury do folkloru i odwrotnie zmieniają swą funkcję.³ Typowe ludowe opowiadanie o spotkaniu prostego człowieka ze światem nadprzyrodzonym (przy czym punkt ciężkości spoczywa na opisie czarów) Puszkin przekształcił w szereg obrazków rodzajowych, wnikając w psychikę osób działających i motywując psychologicznie ich czyny. Zarówno bohatera-huzara, jak i zabobony ludowe Puszkin zabarwia humorystycznie. Bajka, którą posłużył się Puszkin, jest lu-I dowa, natomiast w trawestacji poety ludowość stała się artystycznym chwytem — jest niejako sygnalizowana. Bezpre-| tensjonalny sposób mówienia ludowego narratora jest pi-» kantnym materiałem wersyfikacyjnego ukształtowania. Poemacik Puszkina wrócił do folkloru i został wcielony do kilku wariantów najpopularniejszego utworu rosyjskiego teatru ludowego: Cara Maksymiliana. Obok innych zapożyczeń literackich służy on tu do amplifikacji intermediów, jest jed-ⁿyna z numerów urozmaiconego divertissement, które wy-

I Jfc Bogatyriew, Stłchotworenije, Puszkina „Gusar^,f, jego istocz-I    ^wl^^an^^{e na} narodnuju słowiesnost*, Oczerki po poetikie Pusz-

I

i

i