79973 S7304737

$4    PROBLEMY SPOŁECZNE

mianie dzieci jest bardzo nierówny. Dzieci czarne wciąż jeszcze pochodzą z rodzin uboższych, mniej wykształconych i nie mają „intelektualnego" wsparcia w rodzinie, które pozwoliłoby osiągać dobre wyniki w szkole (jest to - na* turalnie - uproszczenie; nie dotyczy to wszystkich czarnych). Dzieci rodziców białych wciąż mają wyższy status ekonomiczny i wyraźniejszą orientację na akademicki sukces. Z kolei dzieci z różnych narodowości azjatyckich obserwu* ją w domach ogromną pracowitość, wzajemne wsparcie i wielką wagę przywiązywaną do osiągnięć akademickich. Te różne postawy (i rodzicielskie statusy) dzieci „niosą" ze sobą do szkoły. I one właśnie „trzymają" dzieci szkolne w grupach etnicznych i/łub związanych z materialnym sukcesem. Rezultatem są uprzedzenia.

13.5.1.1 Podzielany status jako instrument redukujący uprzedzenia

Jak sugeruję w Kąciku faktów i komentarzy, jednym z istotnych sposobów pozwalających zredukować uprzedzenia poprzez kontakt jest wyrównany lub podobny status. Idea redukowania uprzedzeń poprzez nasilony kontakt pochodzi od Allporta (1958), który nazwał ją hipotezą kontaktu. Zakłada ona, że jeśli członkowie grupy mają podobny status, a przez to podzielają wspólny los, wówczas nasilenie kontaktu między nimi prowadzi do zredukowania wrogości i uprzedzeń.

Zgodnie z hipotezą kontaktu podzielanie przez jednostki lub grupy równego statusu nasila kontakt i prowadzi do redukowania wrogości i uprzedzeń.

Podobieństwo statusu jako środek redukujący uprzedzenia wychodzi poza problem segregacji dzieci w szkole. Jak wynika z badań prowadzonych przez europejskich psychologów (Stroebe i in., 1988), studenci przyjeżdżający na uniwersytet do innego kraju zwykle mieszkają razem, spotykają się w grupie „swoich” (narodowościowo lub terytorialnie biorąc). W rezultacie nie zmieniają stereotypów i uprzedzeń wobec członków grupy kulturowej, w której kraju są gośćmi, gdyż z tą po prostu mało się kontaktują-Często goście mają poza tym niższy status niż gospodarze, co wiąże się z brakiem „bazy” (chyba że ma się naprawdę duże pieniądze) w postaci własnego mieszkania, auta, którego nie opłaca się kupować na rok, czy nawet odmiennego ubioru i innych drobnych „obiektów” odzwierciedlających status. Wiąże się to także z nieznajomością spolecZ' nych norm. Przybysze sądzą, że mają w tym zakresie orientację i... od razu widzą, że jest to złudzenie. Jednak gdy ważne oznaki statusu są te same, takie na przykład jak fakt przyjęcia na program doktorski Hindusa i Polaka do uniwersytetu, który ma w rankingu pozycję numer jeden (czy jest - powiedzmy - szósty w skali światowej), ze stypendium w wysokości 40 tysięcy dolarów rocznie, wówczas separacja spowodowana przynależnością do grupy narodowościowej staje się nieważna. Łączy tych ludzi podzielany status; dziś intelektualny, jutro - finansowy. Odczuwają oni wzajemnie, że są tacy sami.

13.5.1.2 Kontakt na poziomie indywidualnym wspierany przez prawo i normy społeczne

Oprócz podzielanego statusu, kontakt ma szansę zmniejszyć uprzedzenia, jeśli odbywa się na poziomie indywidualnym, a nie grupowym, i jest wspierany przez prawo, władzę oraz społeczne normy. By zostały one zintemalizowane, trzeba wielu lat, a nawet pokoleń, i to przy założeniu, że nie pojawi się w międzyczasie jakiś sytuacyjny czynnik typu akt terroru, który zburzy w oka mgnieniu budowaną długo harmonię międzygrupową. Akty dyskryminacji są wtedy pewne.

13.5.2 Inicjowanie współpracy

Jeśli nasilony kontakt może prowadzić do redukcji uprzedzeń, to logiczne wydaje się, że efekty takie może rodzić także współpraca, która oznacza harmonijny, zsynchronizowany i owocny kontakt (Cook, 1985). Problem z zainicjowaniem współpracy między grupami posiadającymi wzajemne uprzedzenia jest taki, że one po prostu nie chcą współpracować! Ba, nawet nie chcą słyszeć o współpracy, gdyż jawi się ona jako „zadawanie się z diabłem”. Jak więc zaaranżować sytuację, w której grupy nie mają wyboru: by przetrwać (lub osiągnąć pomyślność), muszą zdecydować się na współpracę, jednocząc swoje wysiłki. Są w tym zakresie dwie możliwości: stworzenie konieczności współpracy na rzecz nadrzędnego celu oraz zjednoczenie się wrogich sobie grup w celu zwalczenia wspólnego wroga.

13.5.2.1 Konieczność współpracy na rzecz nadrzędnego celu

Pamiętacie państwo eksperyment Sherifa nad rywalizacją między Orłami a Grzechotni-łcami? Momentalnie doprowadziła ona do wrogości i wzajemnych uprzedzeń. Wówczas Sherif zaaranżował odcięcie dopływu wody (rzekomo z powodu uszkodzenia rurociągu). Chłopcy nie mieli więc wyboru, musieli razem pracować przy kopaniu dołów, w których znajdowały się rury, wiedząc, że gdyby tylko jeden zespół to robił, trwałoby to o wiele dłużej. Bo jak tu żyć na obozie bez wody?! Pozytywne efekty współpracy pojawiły się równie szybko, jak momentalnie powstała wrogość. Już pierwszego wieczoru po pracy chłopcy z obu grup zaczęli ze sobą rozmawiać, przemieszali się przy ognisku i pod koniec obozu nie wracali w osobnych dwu grupach, lecz „przemieszani”. Wrogość przerodziła się w przyjaźń z powodu konieczności współpracy na rzecz nadrzędnego celu, nzyli takiego, który jest równie ważny dla wrogich uprzednio grup, a którego osiągnięte możliwe jest tylko dzięki zjednoczeniu wysiłku międzygrupowego.

Cele nadrzędne odnoszą się do celów równie ważnych dla obu wrogich sobie grup, których osiągnięcie jest możliwe tylko dzięki zjednoczeniu międzygrupowego wysiłku.

przykład dzieje się tak, gdy dwie wioski walczą od paru pokoleń o piędź ziemi, czyli tftk zwaną miedzę czy dostęp do ujęcia wody. Ich mieszkańcy nie pozwalają swoim dzie*