80653 kem31

Eylimi 62

bitwie /. Gepidami nad rzeczką Nedao (w r. 454 albo 455), drugi zaś po jeszcze jednej klęsce (w 464 lub 466) wstąpił do armii wschod niorzy ms k i ej.

Okrutny postępek Gudrun przypomina znany z mitologii greckiej odwet Medei, która zamordowała swoich dwóch synów urodzonych Jazonowi mszcząc się w ten sposób za porzucenie dla innej kobiety. W obu wypadkach dzieci traktowane są jako członkowie obcego dla zabójczy ni rodu męża, przy czym rodowy charakter zemsty z całą wyrazistością ujawnia się w tradycji północnogermańskiej. Z kolei zmuszenie obiektu pomsty do nieświadomego kanibalizmu na własnym potomstwie ma swoją paralelę w - również greckich - dziejach konfliktu Atreusa z Tyestesem.

Eylimi (Eylimi), o król z rodu Ódlingów, ojciec —> Swawy, ukochanej —> Helgiego¹.

Wieszczy król, ojciec —> Hjórdis i —> Gripira. Na czele własnej drużyny udzielił wsparcia zięciowi, —> Sigmundowi¹, i zginął w walce z rąk —> Lyngwiego oraz jego braci. Śmierć tę pomścił —> Sigurd, wnuk mędrca (zob. zemsta).

EyrGJAFA (Eyrgjaja), jedna z —> córek Ran, znana z Wieszczby wolny krótkiej.

FADIR I MODIR (Fadir- „Ojciec”, Mó-óir- „Matka”), bogata para małżeńska, która trzecia z kolei podejmowała wędrującego po świecie —> Riga¹. Gospodarze przyjęli gościa w dostatnim dworze, nakarmili białym chlebem, wieprzowiną i pieczonym drobiem oraz napoili winem rozlewanym do złoconych pucharów. W ciągu trzech spędzonych u nich nocy przybysz spłodził z Modir —»Jarla, praprzodka wojowników. Zob. Afi i Amina; Ai i Kdda.

FAFNIR (Fafnir), tytułowy bohater staro-eddaicznej Pieśni o Fafnirze, potworny smok, mądry syn —> IIreidmara, brat —> Otrą, —> Regina oraz —> Lyngheid i Lofnheid. By wejść w posiadanie wielkiego skarbu —> Andwariego zamordował własnego ojca i wygnał Regina upominającego się o część majątku. Swoje legowisko miał w żelaznym domostwie na wrzosowisku —» Gnitaheid. Spoczywał tu na zdobytym złocie bryzgając jadem i budząc powszechny lęk przywłaszczonym sobie po ojcobójstwie „szłomem grozy” (osgishjalmr). Zginął z ręki —> Sigur-da, który, poduszczony przez Regina, na smoczej ścieżce do wodopoju wykopał jamę, ukrył się w niej i z dołu przeszył monstrum —» Gramem, a spływająca z rany krew potwora uodporniła ciało zabójcy na wszelkie ciosy. Śmiertelnie ugodzony Fafnir, pełen uznania dla bohatera, zapytał o jego —> imię Sigurd początkowo przedstawił się jako nie mający rodziców Wspaniały Jeleń (gąfugt dyr), ponieważ obawiał się, że umierający rzuci na niego straszliwą klątwę. Zganiony za oczywiste łgarstwo (,jeśliś nie miał ojca jak inni ludzie, jakim cudem jesteś poczęty?”), podał jednak imię swoje i swego rodzica, a nadto wdał się z mędrcem-potworem w długą rozmowę (umierającym, podobnie jak i zmarłym, przypisywano szczególną, nadludzką wiedzę; zob. Finno-w^rie; Sigmund¹; wólwa). Fafnir odpowiedział na kilka pytań tyczących spraw ostatecznych, domyślając się zaś inspiratora mordu ostrzegł Sigurda przed Reginem i przeklętym skarbem. Regin napił się krwi martwego brata, wyrżnął mu serce i od Sigurda zażądał upieczenia go. Spełniając polecenie bohater przypadkowo dotknął pieczeni i sparzony palec włożył do ust. Zrozumiał wtedy mowę ptaków i usłyszał sikorki rozprawiające o Reginie zamyślającym podstępne zamordowanie go i zagarnięcie skarbu, więc uprzedził zdrajcę zadając mu śmierć Gramem. Spożył serce Fafnira i wypił krew obu swoich ofiar, a następnie odnalazł smocze legowisko i wbrew’ ostrzeżeniom zabrał cały skarb ładując go na grzbiet —» Graniego.

Spożycie przez zwycięzcę części ciała potężnego wroga i/lub wypicie jego krwi uzasadniało przekonanie o pozyskaniu tą drogą cech pokonanego (por. serce jako domniemaną siedzibę ludzkich uczuć i znamion charakteru). Z mitologii greckiej znany jest wypadek wyssania przez wielkiego wojownika, Tydeusa, mózgu martwego Melanipposa, a złagodzona forma tego zabiegu pojawia się w staroruskiej bylinie: Ilja Muromiec zyskał olbrzymią siłę umierającego Swiatogora przyjmując jego dwa oddechy. O scytyjskim zwyczaju picia krwi pierwszego pokonanego przeciwnika opowiada Herodot w IV księdze Dziejów; wypijanie krwi zabitego wroga znane jest również z osetyńskiego eposu o Nartach.

Machinalne włożenie do ust niespodziewanie skaleczonego (oparzonego) palca jest całkowicie naturalnym odruchem i, oczywiście, znali go i stosowali również skandynawscy Germanie. Ale ten uniwersalny gest połączony ze zdobyciem nadludzkiej mądrości, cechy w osobowości i dziejach Sigurda - poza wskazanym tu momentem - zupełnie nie eksponowanej, tworzy motyw, który na gruncie północnogermań-skim wydaje się być pożyczką celtycką: w ten właśnie sposób walijski Gwydion Bach

VUanąeminmri Yest-Eurpa, Haakon Shctling, Oslo 1933. Ze zbiorów biblioteki Muzeum Archeologicznego w Poznaniu.

Repr. L. Borowski/Agencja Archiwum

Brosza z motywem smoka (Wisbech, Anglia)

Wiłanger und Normanen, Karl Theodor Strasser, Hamburg 1928. Ze zbiorów Biblioteki PTPN u Poznaniu.

Repr. L. Borowski/Agencja Archiwum

Śmierć Fafnira. Fragment drewnianej płaskorzeźby na portalu kośc ioła w I lylestad (Setesdal, Norwegia)

ostatecznie stał się laliesinem, największym magiem i bardem, który „nie miał ojca ani matki”. Szczególną wartość ma jednak fragment tradycji irlandzkiej należący do tzw. cyklu feniańskiego: sławny Fionn (Finn) mac Cumhaill na życzenie swego nauczyciela, druida Finegasa, piekł „łososia mądrości”, przy czym nie wolno mu było ryby skosztować. Gdy jednak młodzieniec przypadkowo sparzył palec i włożył go w usta, natychmiast doznał oświecenia i zyskał nad z w y cza j n ą w i ed zę.

FaRBAUTI (Farbauti - „Gwałtownie Uderzający”?), nieznany bliżej olbrzym (zob. Jótunowie), może personifikacja wichury, ojciec —> Lokiego, —> Byleista i —> Helblin-diego, których spłodził z —» Laufeyą.

Fenja i Menja (Fenja i Menja), wieszcze olbrzymki z rodu Bergrisów (Bergrisar - „Górskie Olbrzymy”; zob. Jótunowie). Dziewięć pierwszych lat życia spędziły pod ziemią przewalając głazy (powodując trzęsienia ziemi?); m.in. pośrednio