dydaktyka1

62 nijtiaktykti ogólna

nad 100 lat. o tyle w XIX stuleciu zmniejszył się on już do 60-70 lat. czego przykładem jest chociażby silnik elektryczny, a w naszych czasach wynosi zaledwie kilkanaście lub nawet kilka lat (radar: 1925-1940: telewizja: 1922-1934: tranzystor: 1948-1951: bateria słoneczna: 1953-1955. a także telewizja kolorowa, satelity telekomunikacyjne. widcofonia, komputery lip.).

Z kolei o zakresie zachodzących przemian świadczy fakt. iż obejmują one tak szeroki wachlarz spraw - daleki przy tym od wyczerpania - jak wzrost:

•    produkcji, a tym samym i spożycia, różnorakich dóbr materialnych (łącznie z artykułami spożywczymi), będący następstwem mechanizacji. automatyzacji, chemizacji i racjonalizacji procesów wytwórczych;

•    zasobu czasu wolnego od czynności zarobkowych, również wynikający z postępu w dziedzinie techniki, technologii l organizacji pracy;

•    zatrudnienia w szeroko rozumianym sektorze usług, dokonujący się kosztem stopniowego spadku zapotrzebowania na pracowników w sektorze rolniczo-h odo wlanym i przemysłowym, co także wiąże się z postępem w zakresie automatyzacji i mechanizacji pracy:

•    zakresu I intensywności oddziaływania środków masowego przekazu na dzieci, młodzież i dorosłych;

•    długości życia ludzi, będący skutkiem zarówno postępu nauk medycznych, jak i coraz sprawniej funkcjonującej służby zdrowia;

•    kontaktów międzynarodowych dzięki rozwojowi komunikacji, stosunków handlowych, turystyki itp.;

•    roli ekspertów Jako jedno z następstw nasilającego się znaczenia i nauki w życiu współczesnych społeczeństw:

•    znaczenia działań zespołowych i interdyscyplinarnych, ogniskujących wysiłki ludzi o różnych specjalnościach wokół rozwiązywania wspólnych problemów.

Oprócz tego następuje stopniowa likwidacja dotychczasowych barier w dostępie do oświaty, np. odległości miejsca zamieszkania uczniów od szkoły, oraz coraz łatwiejszy, a zarazem powszechniejszy dostęp do różnorakich dóbr kultury w wyniku stałego rozwoju przemysłu poligraficznego (reprodukcje arcydzieł światowego malarstwa na najwyższym poziomie, masowe nakłady książek i różnorakich czasopism), muzycznego (nagrania arcydzieł muzyki na płytach i taśmach magnetofonowych) i elektronicznego (magnetowidy, wideoteki itp.).

Diagnoza globalna sytuacji światowej na przełomie drugiego i trzeciego tysiąclecia wskazuje, oprócz wymienionych procesów' i tendencji pozytywnych. niewątpliwe znamiona cywilizacyjnego kryzysu.

Przejawia się on m.in. w postaci:

•    wysokiego stopnia skażenia środowiska naturalnego Ziemi, realnie zagrażającego jej przetrwaniu:

•    niewydolności dotychczasowego modelu rozwoju społcczno-gospo-darczego. której efektem są długotrwałe recesje oraz problem masowego bezrobocia strukturalnego:

•    dehumanizacji gospodarki, która zamiast służyć potrzebom człowieka często wyzwala siły mu wrogie, a nawet powoduje destrukcję więzi społecznych, narastanie patologii oraz zagrożenie bezpieczeństwa publicznego;

•    narastania rażących różnic w zasobności różnych krajów, co rodzi wzajemną wrogość i podważa ogólnoludzką solidarność (por. Raport Komitetu Prognoz PAN „Polska w XXI wieku", 1993. s. 5-6).

Z tych tendencji globalnych wynikają niezmiernie istotne wnioski dla naszego kraju. Mówiąc najogólniej, sprowadzają się one do potrzeby:

1)    szybkiego wzrostu efektywności wykorzystania surowców i zasobów' energii:

2)    zdecydowanej modernizacji techniki i technologii produkcji przemysłowej. rolniczo-hodowlanej i przetwórczej;

3)    radykalnego przeciwstawienia się postępującej degradacji ekologicznej:

4)    „reorientacji systemów' wartości i postaw ludzkich na inne dobra niż sama tylko konsumpcja materialna" (Raport Komitetu Prognoz PAN „Polska w XXI wieku''. 1993. s. 13).

Ten zakres przekształceń przewidywanych w życiu naszego społeczeństwa w' ciągu najbliższych dziesiątków' lat możną by oczywiście znacznie rozszerzyć. Wydaje się jednak, iż nawet w świetle tego, co powiedzieliśmy. uzasadniony jest postulat wychowania ludzi umiejących realizować nic tylko te zadania, które można przewidywać i ustalać na podstawie analizy współczesnych tendencji rozwojowych w dziedzinie nauki.

miki. życia społecznego i kultury, lecz także te. których jeszcze nie da ię wyraźnie przewidzieć. Aby wychować takich właśnie ludzi, trzeba roz-ijać ich inteligencję, podtrzymywać i kształtować odpowiednie zaintere-owania i zamiłowania, budzić icłi wrażliwość i wyobraźnię, wyrabiać miejętność racjonalnego współżycia i współpracy z innymi ludźmi, wre-:ie wdrażać do samodzielnego, krytycznego myślenia i działania. Ukształtowanie u wychowanków wymienionych cech i umiejętności est także niezbędnym warunkiem skutecznego zwalczania rutyny, bez-uszności. stagnacji i obojętności wobec spraw decydujących o dalszym zwoju różnych dziedzin naszego życia. Posiadający takie cechy członek może lepiej i skuteczniej wykonywać swoje podstawowe zadania ołeczne i zawodowe, z których wynikają następujące cele wychowa-• przygotowanie dzieci i młodzieży do aktywnego uczestnictwo w^r źy-społecznym, do bezinteresownej służby własnemu narodowi, do re-sktowania praw człowieka, do partnerskiej współpracy międzynarodo

wi:

przysposobienie młodego pokolenia do pracy zawodowej; przygotowanie uczniów' do czynnego uczestnictwo w życiu kultural-