80719 PICT6297

E

200

WPROWADZENIE DO METODOLOGII BADAŃ PEDAGOGICZNYCH

materialną podbudowę poczynań badawczych, które bez niego są zawieszone jakby w próżni. Nie pamięta się również o tym, że starannie pobrana próba ma być „małym podzbiorem populacji pobranym przy założeniu, że dostarczy nam informacji o całej populacji, tak jak kropla krwi pobrana przez lekarza wystarczy do określenia składu całej krwi pacjenta..." (R. Fox i inni, 1968, s. 55). Powyższe porównanie odnosi się wprawdzie przede wszystkim do zjawisk fizycznych, niemniej jednak w granicach pewnej analogii daje się zastosować także i do ludzi. Zresztą różnorodność lub - jak podkreślają niektórzy - niepowtarzalność ludzkich istot tym bardziej powinna skłaniać badaczy do starannego wyboru terenu swych badań, np. szkoły czy klasy szkolnej i właściwego doboru badanych osób, będących głównym przedmiotem badań i zarazem bezpośrednimi nosicielami badanych cech.

6. Przeprowadzanie badań

Odpowiednio dobrane lub samodzielnie skonstruowane metody badawcze są i zawsze pozostaną tylko określonymi narzędziami badań. Mi* skuteczność zależy nie tylko od przysługującej im obiektywności, rzetelności W i trafności. Cechy te określają ich jakość wyłącznie jako narzędzi badawczych, nie gwarantują zaś w sposób automatyczny ich skutecznego zastosowania. Skuteczność badań zależy w dużym stopniu także od samego sposobu posługiwania się dobranymi lub uprzednio skonstruowanymi metodami badawczymi. Dlatego też podczas przeprowadzania badań niebagatelne znaczenie ma pilne przestrzeganie przynajmniej kilku podstawowych warunków. Zgodnie z sugestiami R. Dietericha (1972, s. 54 i n.) należą do nich:

H Atmosfera pozbawiona większych napięć psychicznych. Chodzi o to, aby badane osoby nie były „zaskakiwane" badaniami, darzyły zaufaniem badającą osobę, nie bały się ewentualnych konsekwencji swego uczestnictwa w badaniach i miały świadomość, że wykonują zadania doniosłe naukowo. W związku z tym na wstępie badań (w instrukcji) należy poinformować o naukowym celu, jaki ijn przyświeca oraz zapewnić badane osoby o pełnej dyskrecji. Natomiast tam, gdzie jest to możliwe, należy bezwzględnie dążyć do całkowitej anonimowości badań.

2. Okoliczności badań niczym nie zakłócone z zewnątrz - stworzenie osobom badanym warunków do maksymalnej koncentracji na powierzonych im zadaniach. W związku z tym warto wcześniej

VIII. ETAPY BADAŃ PEDAGOGICZNYCH 201

zatroszczyć się o to, aby podczas badań nie przeszkadzały osoby trzecie. Niewskazane jest na przykład pukanie i wchodzenie do klasy, gdy uczniowie wykonują czynności związane z pracą badawczą. Dobrze jest również poinformować uczniów, jeśli badania trwają dłużej niż jedną godzinę lekcyjną, że tym razem nie obowiązują ich „dzwonki" na przerwę. Nie zawsze jednak uczniowie muszą koniecznie wypełniać swoje zadania w ramach badań w sposób ciągły. Niejednokrotnie wręcz wskazane jest wykorzystanie przez nich przerw międzylekcyjnych na zasłużony wypoczynek. Wdaje się to tym bardziej konieczne, że hałas i głośne rozmowy na korytarzu mogą być, zwłaszcza dla niektórych uczniów, czynnikiem wyraźnie zakłócającym normalny tok pracy.

3.    Dobre samopoczucie i brak zmęczenia u badanych osób. Warunek ten sugeruje konieczność przeprowadzania badań w klasie podczas pierwszych godzin lekcyjnych. Najmniej wskazane są ostatnie lekcje lub te, które następują po zajęciach wymagających większego wysiłku fizycznego, jak wf albo też te, które maksymalnie angażują psychiczną energię uczniów, np. podczas klasówki lub odpytywania na stopnie itp.

4.    Pozytywna motywacja badanych osób, czyli niczym nie wymuszona gotowość do uczestnictwa w podejmowanych badaniach. Nie ulega chyba żadnej wątpliwości, że uczniowie, rodzice lub nauczyciele wnikliwiej ustosunkowują się do zadawanych im pytań, jeśli są przekonani o ich głębszej sensowności niż wówczas, gdy nie mają takiego przekonania lub traktują swój udział w badaniach jako oczywistą stratę czasu. Wyraźne obniżenie się pozytywnej motywacji uczestnictwa w badaniach może nastąpić nie tylko wskutek braku informacji o ich znaczeniu, lecz także z powodu czysto zewnętrznych okoliczności. Na przykład uczniowie na pewno wolą uczestniczyć w wycieczce szkolnej, niż brać udział nawet w najbardziej sensownych - ich zdaniem - badaniach. Toteż dla zagwarantowania pozytywnej motywacji udziału w badaniach nie bez znaczenia jest także czas, w którym są przeprowadzane.

5.    Poprawne warunki przeprowadzania badań. Wspomniano o nich po części także w związku z postulowanym stworzeniem warunków maksymalnej koncentracji badanych osób na wykonywanych zadaniach badawczych. Tym razem chodzi głównie o zapewnienie dobrych warunków od strony czysto technicznej i materiałowej, np. prawidłowego oświetlenia pomieszczenia, w którym odbywają się badania lub dostarczenie osobom badanym wystarczającej ilości