76805 Nartowska Różnice indywidualne0016

wątpliwą trudnością jest dokładny zapis, wymaga on pewnej wprawy, opracowania sposobu szybkiego notowania i koncentracji na jednym dziecku przez określony czas.

Inną techniką obserwacyjną są „próbki czasowe”. Obserwator, w zależności od celu badania, ustala częstość i odstępy czasu między poszczególnymi obserwacjami, których w ciągu dnia może być kilka i mogą trwać od kilku do kilkunastu minut, przy czym czas trwania powinien być zawsze jednakowy. Po zaplanowanym czasie obserwację przerywamy i kontynuujemy ją w przewidzianym terminie. Cykl talach obserwacji o charakterze „próbek” może trwać kilka tygodni lub dłużej. Zapis może się odbywać tak, jak w obserwacji fotograficznej. Przeważnie jednak posługujemy się ustalonymi wcześniej kategoriami zachowania, które mamy wynotowane na arkuszu obserwacyjnym tak, aby przy każdej można było oznaczyć pojawienie się w zachowaniu dziecka reakcji zaklasyfikowanej do danej kategorii. Na przykład przy badaniu nasilenia ruchliwości dziecka ustalamy krótkie odcinki czasu, w których rodzaj aktywności może ujawnić się najwyraźniej. Znając najczęstsze rodzaje zachowań dziecka nadruchliwego tworzymy ich listę: zmienia pozycję, macha nogami, manipuluje rękami, ssie lub gryzie palce, poprawia lub bawi się częściami garderoby, zmienia miejsce zabawy, biega bezładnie, prowokuje gonitwy, wspina się, podskakuje itp. Obserwując dziecko w ustalonych odcinkach czasowych notujemy każde pojawiające się zachowanie.

Na podstawie obserwacji metodą „próbek czasowych” możemy uzyskać przede wszystkim dane ilościowe dotyczące interesującego nas zjawiska, które pozwolą na przeprowadzenie porównań zachowania różnych dzieci, jak również tego samego dziecka, lecz w różnych okresach pobytu w przedszkolu. W naszym przykładzie możemy .ustalić, czy nasilenie ruchliwości dziecka jest stałe, takie samo, czy też są okresy lub dni, w których narasta lub maleje; czy., występują z czasem zmiany w rodzaju najczęściej pojawiających się form zachowania, na przykład czy zmniejsza się ogólna ruchliwość (bieganie, skakanie, wspinanie się), a nasilają się ruchy manipulacyjne rąk itp. Ten rodzaj porównań jest możliwy tylko wtedy, gdy poszczególne próbki czasowe dotyczą tego samego momentu w ciągu dnia; jeżeli natomiast użyjemy tej mę-tody raz w czasie ubierania w szatni i przy posiłku, a innym razem w ogródku i podczas leżakowania 1— uzyskamy dane nieporównywalne. Dobór okresów obserwacji nie może być przypadkowy, musi być z góry ustalony i nie zmieniany. Inną techniką obserwacyjną są „próbki zdarzeń”. Przy użyciu tej metody badamy zjawiska w ich kontekście sytuacyjnym. Prowadzimy obserwację wtedy, gdy coś się zdarza; na przykład konflikt między dzieckiem, które jest obiektem naszego zainteresowania a innym dzieckiem lub osobą dorosłą (np. spór z mamą w szatni). Moment naszej obserwacji jest nam „narzucony” przez dziecko, a my go wykorzystujemy dla zaobserwowania jego zachowania, które może być incydentalne i niezbyt częste, ale ujawnia nam pewne indywidualne cechy dziecka. W zapisie dokonywanym tak, jak w poprzednio omówionych technikach, musimy uwzględnić i szczegółowo opisać sytuację, a w przypadku, gdy incydent dotyczy kontaktu z inną osobą, Opisujemy również zachowanie

35