81200 ODKRYWCY I ICH PODRÓŻE 9

Po wielomiesięcznych poszukiwaniach Amerykanin Henry Morton Stanley odnalazł zaginionego badacza Afryki doktora Davida Lmngstone’a.

odnalazł w końcu zaginionego badacza, pozdrawiając go słynnym później zdaniem: „Doktor Livingstone, jak przypuszczam”. Kilka miesięcy później Stanley powrócił do Anglii, zaś Livingstone kontynuował prace badawcze. Gdy wkrótce potem zmarł, jego afrykańscy towarzysze zajęli się pogrzebem: wyjęli serce i pochowali je pod drzewem, a zwłoki i wszystkie cenne zapiski zabrali do Zanzibaru, skąd przewieziono je do opactwa west-minsterskiego w Londynie. Dziennikarz tymczasem zainteresował się badaniami Afryki. W 1874 roku Stanley z dużą ekspedycją powrócił nad jezioro Tanganika; łodzią opłynął Jezioro Wiktorii, drugie na świecie pod względem wielkości, a potem przez lata badał Kongo na zlecenie belgijskiego króla Leopolda II. Przeprowadzane z olbrzymim mozołem podróże odkrywców są godne podziwu. Pokonywali oni rwące rzeki i huczące progi rzeczne, pod palącym słońcem przemierzali pustynie, przebijali się przez wilgotne i gorące puszcze, narażali się na zatrute strzały tubylców, na ataki niebez-

piecznych owadów i drapieżnych zwierząt, dokuczała im gorączka, złe jedzenie i niedostatek wody. Mimo to oni właśnie odkryli kontynent, a tym samym zainicjowali europejską przewagę, wiek kolonializmu i.wyzysku czarnych przez białych.

Ku wiecznym lodom

Co przyciągało pierwszych odkrywców do Arktyki?

Od wieków północ Ziemi uważana była za obszar zimny, trudny do przebycia i wrogi życiu. Mimo to od XVI wieku do Arktyki docierały kolejne statki, należące przeważnie do łowców wielorybów i fok, którzy zapuszczali się na bogate łowiska północnej Norwegii, Spitzbergenu i Grenlandii. W XVII wieku u wybrzeży Spitzbergenu spotykały się między innymi statki z Francji, Holandii, Anglii, Danii i Hamburga. Na wytrzebienie wielorybów

na tych obszarach nie trzeba było długo czekać.

Ale daleko na północ zapędzały żeglarzy także poszukiwania Przejścia Północno--Zachodniego czy Północno-Wschodniego, mimo że na południu znano już drogi morskie do Indii, prowadzące wokół Afryki i Ameryki. Gdyby jednak odkryto drogę morską na północy kontynentu, można byłoby uniknąć okrężnej trasy przez półkulę południową.

Przez całe wieki marzenie to uskrzydlało żeglarzy, zwłaszcza angielskich i holenderskich. I choć podczas takich wypraw