81404 Scan9

38

stosować go do dezynfekcji osobistej, gdyż działa silnie alergicznie. Aktywność bójcza alkoholu etylowego związana jest z jego działaniem denaturacyjnym wobec białek, wymaga więc obecności wody w środowisku. Etanol wykazuje najsilniejsze działanie odkażające w stężeniu 70% w wodzie. Z innych alkoholi stosuje się także alkohol benzylowy.

5.1.4. Aldehydy

Najsilniejsze działanie przeciwdrobnoustrojowe wykazuje aldehyd mrówkowy i aldehyd glutarowy. Preparatem handlowym aldehydu mrówkowego stosowanym w dezynfekcji jest formalina zawierająca 37% tego związku i 10-15% aldehydu metylowego (dla zapobieżenia polimeryzacji aldehydu mrówkowego). Do odkażania przygotowuje się roztwór wodny lub alkoholowy formaliny w stężeniu od 3 do 20%. Nieprzyjemny zapach to główna niedogodność ich stosowania.

Aldehyd glutarowy działa bardzo silnie zarówno na bakterie Gram-ujemne jak i Gram-dodatnie, również prątki gruźlicy, a także wirusy i grzyby chorobotwórcze. Produkt fabryczny to aldesan .(septofarmj,') działający w stężeniu 2%. Może być wykorzystywany w tym stężeniu, ale w czasie 4 godzin jako czynnik sterylizujący.

5.1.5. Związki fenclu i ich pochodne

Fenol i jego pochodne działają silnie bakteriobójczo, słabiej zaś na wirusy i formy przetrwalne bakterii. Środowisko kwaśne .sprzyja działaniu bójczemu pochodnych fenolu, osłabia je zaś obecność substancji organicznych, zwłaszcza białek. Krajowe preparaty handlowe tych związków stosowane w praktyce to lizol, septyl i desson. Lizol stanowi roztwór krezolu i kwasów tłuszczowych i jest wykorzystywany do odkażania w stężeniu 2-8%. Septyl zawiera pochodne fenolu - amylofenol i fenylofenol - i stosowany jest w stężeniu 1-2% - czas ekspozycji 60 minut. Desson zawiera chloro-ksylenol-terpineol oraz sól potasową kwasu rycynowego i wykazuje działanie w roztworze od 2 do 5%. Związki te stosuje się zewnętrznie.

5.1.6. Związki powierzchniowo czynne

Do tej grupy środków dezynfekcyjnych zalicza się czwartorzędowe związki amoniowe, ulegające łatwej dysocjacji w wodzie do naładowanego ujemnie jonu chlorkowego i kompleksowego jonu naładowanego dodatnio.

Związki tc obniżają napięcie powierzchniowe i charakteryzują się silną zdolnością odkażającą. W praktyce najczęściej stosuje się czwartorzędowe zasady benzylo-alkilo-amoniowe i pyrimidyniowe, np. sterinol (10% roztwór bromku dimetylo-laurylo-benzylo-amoniowego) i zanosept (25% wodny roztwór bromku laurylo-propylo-amonowego). Do odkażania stosuje się roztwory 2-10% tych związków.

Zetknięcie się drobnoustroju z detergentem kationowym powoduje jego adsorpcję-na powierzchni komórki, co ułatwia jej ujemny ładunek. Mechanizm działania tych substancji opiera się na zmianie przepuszczalności ściany i błony komórkowej drobnoustrojów. Związki powierzchniowo czynne działają lepiej na bakterie Gram-dodatnie niż Gram-ujemne, są również aktywne wobec drożdży. Niestety, w trakcie ich stosowania stosunkowo szybko pojawiają się formy oporne (np. znana jest już oporność bakterii Ina sterinol).

5.1.7.    Jodofory

Są to koloidalne roztwory jodu w związkach powierzchniowo czynnych lub polimerach spełniających rolę nośników. Ich aktywność opiera się na uwalnianiu m. in. jodu, działającego drobnoustrojobójczo. W praktyce stosuje się 2—10% roztwory preparatów jodoseptylu lub incodyny. Do dezynfekcji ran stosuje się 10% roztwór jodu - jodynę.

5.1.8.    Chloroheksydyna

Stosowana jest do dezynfekcji ogólnej, działając silnie na bakterie Gram-dodatnie, słabiej zaś na Gram-ujemne. W praktyce używa się 20% roztworu wodnego dwuglukonianu chloroheksydyny (Polfa), który do celów antyscptycznych rozcieńcza się wodą do stężenia 0,5% lub - do dezynfekcji 70% etanolem do stężenia 2,5%. Preparatem handlowym jest również abacil, 5% roztwór dwuglukonianu chloroheksydyny w 70% alkoholu etylowym. Dwuglukonian chloroheksydyny i sterinol stosowane są również w skojarzeniu (preparat disteryl - Polfa).

5.1.9.    Sole metali ciężkich

W praktyce stosuje się działające bakteriobójczo sole rtęci i srebra. Silne działanie wykazują organiczne związki rtęci, np. jej fcnylopochodne - mer-kurochrom i mertiolat. Zarówno organiczne, jak i nieorganiczne związki tego pierwiastka niszczą tylko formy wegetatywne bakterii.