81954 strony64 65

3.2. Cykle życiowe produktów

Lokalizacyjne tendencje produkcji zmieniają się w czasie. Zmienność tę wyjaśnia teoria cyklu życia produktu. Konsekwencją jej są relokacje (przemieszczenia, zmiany lokalizacji) oraz filtrowanie produkcji (technologii) w dól hierarchicznego systemu miast, od miast większych do mniejszych. Oba rodzaje zmian przestrzennych wynikają z geograficznych różnic w kosztach produkcji lub z różnic w dostępności do zasobów i rynków zbytu [Domański 1998], Teoria cyklu życia produktu łączy lokalizację z organizacją procesu produkcji [Korcelli 1986, Domański 1988].

3.2.1. Cykl życiowy produktów tradycyjnych. Relokacje i filtrowanie

Pierwszą konceptualizację teorii cyklu życiowego produktu wprowadził R. Vemon [1966], a następnie rozwinęło ją kilku autorów. Opiera się ona na stwierdzeniu, że procesy produkcyjne i produkty przechodzą w swym rozwoju trzy fazy (stadia): fazę rozwoju (lub innowacji), fazę dojrzałości (lub wzrostu) i fazę standaryzacji. W każdym z tych stadiów produkcja wykazuje odmienne tendencje lokalizacyjne. W poszczególnych stadiach wymagane są różne nakłady i różna jest skala produkcji. Wzrost produkcji pociąga za sobą zmianę systemu produkcji.

Cykl produkcji zależy od poziomu wyrafinowania przemysłu, który rozwija dany produkt. Przemysł, który wykorzystuje technologię o poziomie przeciętnym, ma cykl trzydziestoletni (rys. 12) [Benko 1993].

W pierwszej fazie powstaje koncepcja produktu oraz próbna seria, co wymaga dużych nakładów kapitału i dobrze opłacanych kadr o wysokich kwalifikacjach niezbędnych do badań i rozwoju. Produkcja jest związana na ogół zaledwie z jedną aglomeracja miejsko-przemysłową, pozostając w związku 7. oddziałem badawczo-rozwojowym (B+R) oraz siedzibą dyrekcji, wszystko to znajduje się w jednej strefie. Nowa produkcja odbywa się zwykle na małą skalę.

Itys. 12. Cykl życia produktu tradycyjnego źródło: Benko 1993, s. 22

W drugiej fazie procesy produkcyjne i produkty ulegają udoskonaleniu.

I Islalają się metody produkcji na masową skalę, a sprzedaż osiąga maksimum. Pojawiają się korzyści przestrzennej koncentracji, wzrasta chłonność rynku. Następuje obniżenie kosztów produkcji. W zależności od optymalnej skali produkcji w jednym zakładzie oraz chłonności rynku mogą powstawać kolejne ośrodki wytwarzania (w aglomeracjach przemysłowych). Proces produkcyjny .łaje się na tyle zrutynizowany, że obniżają się wymagania co do kwalifikacji pracowników. Dlatego ważne staje się pozyskanie taniej siły roboczej i masowa sluila produkcji. W związku z tym liczba pracowników B+R spada, przy Irdnoczesnym wzroście przyuczonej siły roboczej. Produkcja masowa pozwala wykorzystywać nakłady materiałów do ogólnej standaryzacji w długim okresie.

W trzeciej fazie - standaryzacji - produkt staje się „mobilny”, tzn. że |cgo wytwarzanie w celu obniżenia kosztów może przesunąć się w stronę stref peryferyjnych. Dochodzi do relokacji. Przemysł znajduje nową lokalizację poza