71836 strony68 69

W teorii cyklu produktu, która łączy lokalizację z organizacją produkcji, obserwowany jest pewien ruch, odbywający się od koncentracji i centralizacji do decentralizacji i rozproszenia produkcji. Tradycyjnie nowe gałęzie działalności rozwijają się w biegunach miejskich. Dzieje się tak z powodu obecności wysoko wykwalifikowanej siły roboczej z jednej strony, z drugiej strony zaś z powodu rozmiaru rynku. Natomiast w fazie standaryzacji produktu, którą charakteryzują: ustabilizowane techniki, tania i mniej wykwalifikowana siła robocza, przedsiębiorstwa poszukują nowych lokalizacji i przemieszczają w kierunku peryferii wydziały produkcyjne - a więc dokonują relokacji. Powyższego schematu nie można jednak przyjąć całkowicie i bezkrytycznie.

Teoria cyklu życia produktu jest uproszczeniem rozwoju przestrzenno-czasowego produkcji, bez uwzględnienia zróżnicowania gałęziowego przemysłu. Odmienność sektorów jest bardzo znaczna, a relacje między organizacją produkcji, technologią i rynkiem są w rzeczywistości bardzo złożone. Relacje wewnątrz i między przedsiębiorstwami i optymalne warunki produkcji są bardzo różne w poszczególnych gałęziach [Benko 1993],

3.2.3. Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w teorii międzynarodowego cyklu życia produktu¹⁶

Przedstawiona wcześniej ogólna tendencja zmian lokalizacyjnych podlega różnym modyfikacjom. Inną orientację lokalizacyjną wykazują zarządy przedsiębiorstw, inną ich wydziały produkcyjne. Ponadto stopień związania przedsiębiorstw miejscowych jest inny niż przedsiębiorstw o zasięgu krajowym i przedsiębiorstw międzynarodowych. Zarządy wraz z wydziałami rozwoju techniki pozostają w miejscu dotychczasowym, tj. w aglomeracji, gdyż muszą czerpać korzyści, jakie one przedstawiają, wydziały produkcyjne natomiast przenoszą się na prowincję. Większą mobilność w poszukiwaniu miejsc o ¹⁶ Rozdział ten opracowano głównie na podstawie artykułu K. Przybylskiej fi9981.

niższych kosztach produkcji wykazują wielkie przedsiębiorstwa krajowe i międzynarodowe. Przedsiębiorstwa miejscowe są silniej związane z miastem i legionem i jeśli tworzą filie, to w miejscach niezbyt odległych [Domański 1998, s. 151].

Istnieje kilka konkurencyjnych teorii wyjaśniających, co determinuje '.irumień zagranicznych inwestycji bezpośrednich (ZIB). Jedną z nich jest teoria międzynarodowego cyklu życia produktu (MCŻP). Syntetycznego przeglądu rozwoju teorii MCŻP dokonał R. Vemon [1979], który powszechnie uważany jest za autora tej teorii.

W oryginalnej wersji R. Vernona MCŻP składa się z trzech kolejno po Nubie następujących faz (patrz rys. 14):

•    fazy produktu innowacyjnego,

•    fazy produktu dojrzałego,

•    fazy produktu standaryzowanego.

•'vn. 14. Fazy międzynarodowego cyklu życia produktu /.iżh.Ho: Przybylska 1998, s. 47