82225 skanuj0158 (3)

.28 DKONTOI.MilA HYC/SA

gólnych jednostek ntcpokonalne opinie błędne. Dla cej etyki fakty’te stwarzają problem, za pomocą jakich kryteriów odróżnić prawdę moralną od moralnego fałszu, nie zaś podstawę do zaprzeczenia, żc prawo naturalne jest powszechne.

Odpow iedź na ostatni zarzut przeciwko niezmienności prawa naturalnego została sformułowana już wcześniej. Można w ięc przystąpić do krótkiego omówienia trudności Kanta skierowanej przeciwko idei sankcji prawa naturalnego.

Należy zauważyć, żc wzgląd na sankcje me jest ani jedynym, ani podstawowym motywem działania etycznego, ale bodźcem dodatkowym zrozumiałym w realnych warunkach niedoskonałej natury ludzkiej. Istotnym elementem moralnej wartości działania ludzkiego w myśl etyki chrześcijańskiej jest dobro godziw e, umiłowane dla jego własnej, wewnętrznej godności i zacno ści. Jest to motyw na wskroś bezinteresowny, ponieważ wyklucza własny interes jednostki jako zasadniczą pobudkę działania. Prócz tego pamiętać należy, ze przedmiotem sankcji ostatecznej mc jest jakieś dobro przygodne, tym bardziej niższego rzędu, ale Bóg. dobro najwyższe i ostateczny cel działania moralnego. Jeżeli zaś przez nagrodę rozumiemy jakieś dobro dodatkowe, udzielane za spełnienie czynu dobrego, to w wypadku sankcji ostatecz ncj trudno w ogóle mów ić o tak właśnie rozumianej nagrodzie. W aneksie do zagadnienia sankcji prawa naturalnego zostało to wystarczająco wykazane (s. 315-318). Jedynie niedoskonałość naszego języka każe nam używać tei minów „nagroda” czy „kara” na oznaczenie treści etycznej zasadniczo różnej od ich potocznego rozumienia.

Na ostatni zarzut tyczący nieskuteczności prawa moralnego odpowicd/in należy, żc 1° skuteczność prawa wyraża według ustalonych konwencji raczci jego imperatyw ik>ść oraz proporcjonalną sankcję, 2* ze ewentualny program reformy społeczeństwa ludzkiego jest zastosowaniem norm prawa natural nego, a nic jego c/yśeią składową Zadaniem prawa moralnego jest wyty czenie podstawowych zasad i granic tej reformy. Prawo naturalne czyni za dość temu postulatow i dzięki temu, żc nic jest w normatywnej treści ograni czone do najogólniejszych tylko idei kierowniczych, ale stanow i zbiór norm gatunkowo określonych odpowiednio do zróżnicowania podstawowych kale gorii ludzkiego działania we wszystkich przejawach jego życia indywidual nego i społecznego. Natomiast opracowanie szczegółowego modelu now ych struktur społecznych jest zadaniem określonych ruchów społecznych odp wiednio do konkretnych warunków historycznego rozwoju społeczeństwa Potrzebie tej ma zadośćuczynić oparta na chrześcijańskiej filozofii społci / ncj teoria zagadnienia i reformy społecznej.

13. NAUKA O PRAWIE POZYTYWNYM

ROZD/.IAI. VII

ETYCZNE ASPEKTY PRAWA POZYTYWNEGO

Wprowadzenie

Uwzględnienie problematyki prawa pozytywnego w bezpośrednim kontekście z prawem naturalnym usprawiedliwione jest tym. że należy ono również do tej samej kategorii prawa obiektywnego (czyli prcccp-lywncgo), co i prawo naturalne. Spotkaliśmy się z nim już we wstępnych twierdzeniach, zapożyczonych z dcontologii ogólnej. Prawo pozytywne mieści się bowiem w kategorii tzw. zdań tctycznych, wyrażani ych powinności stanowione przez jakiś autorytet. Pozostaje jednak do wyjaśnienia ich stosunek do moralności. Sprawie tej trzeba poświę-i ić osobne studium.

Co należy rozumieć przez prawo pozytywne?

/ punktu widzenia filozoficzno-ctyczncgo prawo pozytywne ozna-• /.i ogół norm imperatyw nych, ustanowionych przez odpow iedni autorytet społeczny, przede wszystkim przez władzę państwową, uzdalniających poddane mu podmioty (jednostki i grupy) do działania •tycznego.

W założeniach filozofii chrześcijańskiej stosunek prawa pozytywne-•u do prawa naturalnego i w ogóle do moralności przedstawia się względ-mc prosto. Jednakowoż, na przestrzeni dziejów wypracowane zostały inne u|ęeia tego zagadnienia, które po dziś dzień reprezentowane są przez liczne ■ uniki myśli filozoficznej. Z tego powodu sam problem uległ znacznemu skomplikowaniu, co prowadzi nieraz do pomieszania pojęć. Chcąc iv lęc wyrobić sobie pogląd na panującą w tej sprawie sytuację, a zwłasz-.1 uświadomić sobie różnicę, jaka dzieli koncepcję chrześcijańską od innych stanowisk, trzeba, choćby w ogólnym zarysie, naszkicować histo-uę naszego zagadnienia i wyprowadzić stąd pewne wnioski.