48671 skanuj0073 (28)

146 Edukacjii alternatywa i

troski". Zwykle sadzane są one obok zdolniejszych uczniów, którzy mogą im pomóc w nauce. Dodatkowe zajęcia dla uczniu lub grupy uczniów mniej zdolnych nie są w szkole waldorfskir| czymś wyjątkowym.

To wszystko czyni pedagogikę R. Steinera interesująci| z wielu punktów widzenia. Dla nauczyciela uczniów w młod szym wieku szkolnym może być przyczynkiem do pełniejs/.tj obserwacji rozwoju dziecka, widzenia tego rozwoju w szerokim aspekcie, pozwala wykluczyć czystą intelektualizację procesu dydaktycznego, uczy stwarzania warunków do samorozwoju dziecka. Transformacja niektórych tylko elementów tej pedago giki do pracy szkolnej może w sposób wyraźny uczynić |v edukację nowocześniejszą.

Przedstawione poniżej zdjęcia pochodzą ze Szkoły Steinerowskiej w Klagenfurt (Austria). Zostały zrobione podczas zwiedzania tej szkoły przez nauczyciel! akademickich z Katedry Pedagogiki Przedszkolnej i Wczesnoszkolnej WSP w Krakowie, w maju 1996 roku.

9.3. Maria Montessori i jej system

Maria Montessori (1870-1952) włoska lekarka i pedagog; reprezentantka natura lizmu pedagogicznego. Inspirując się pracami E. O. Seguina i F. Fróbla stworzyła metodę wychowania opartą głównie na rozwijaniu wrażeń. M. Montessori pracowała najpierw z dziećmi upośledzonymi później z normalnymi. Główne jej prace: Domy dziecięce, Metoda pedagogiki naukowej stosowana w wychowaniu najmlod szych dzieci (1909, wyd. polskie 1913).

9.3.1. Psychologiczne podstawy systemu M. Montessori

System wychowawczy Marii Montessori, zwany też metoda Montessori byl jednym z tych systemów, który wyrósł na fali wzrastającej krytki herbartowskiej „szkoły tradycyjnej" z jej formalizmem dydaktycznym i z rygoryzmem wychowawczym, intelektualistyczną jednostronnością, oderwaniem od zmieniają-togo się życia, traktowaniem ucznia jako bierny przedmiot wszelkich zabiegów dydaktycznych i wychowawczych.

System ten szybko zyskał rozgłos i uznanie, zaś prace M. Montessori po jej śmierci stały się bardziej popularne niż za życia, co znalazło swoje odbicie w rosnącej liczbie szkół na wszystkich kontynentach i w twórczej kontynuacji jej dzieła.

Autorka określiła wychowanie jako „pomoc osobie ludzkiej w osiąganiu przez nią niezależności", jako „pomoc dawaną dziecku od urodzenia w jego rozwoju psychicznym i duchowym" ¹³⁹. Celem tak widzianego wychowania miała być tzw. normalizacja, czyli stan harmonii wewnętrznej i zewnętrznej ze światem, stan harmonii ciała i duszy. „Ciało dziecka żyje poprzez przyjaźń z duszą"¹⁴⁰ uważała M. Montessori i to jest wyrazem integracji człowieka. Ponieważ pomoc niesiona przez dorosłych była rozciągnięta w czasie (rozwój dziecka jest procesem), stąd zakres pojęcia „wychowawca" dotyczył wszystkich dorosłych ów rozwój wspierających.

Najważniejsze w wychowaniu i nauczaniu dziecka, według M. Montessori, są jego zainteresowania. Stanowią one oś, wokół której kręci się cały system oddziaływań wychowawczych. Poprzez naturalne zainteresowania rzeczami i zjawiskami dzieci poznają rzeczywistość i samych siebie, uczą się. Jeśli w otoczeniu występują odpowiednie warunki umożliwiające różnorodną działalność, będzie to sprzyjało ich optymalnemu rozwojowi.

Oferty płynące właśnie ze środowiska stanowią „pożywkę" dla jego rozwoju. Chłonie ono z otaczającego świata, najpierw nieświadomie, potem w sposób zamierzony i celowy różne wrażenia, zdobywa wiedzę i doświadczenia, które wpływają na jego rozwój. Proces ten dokonuje się dzięki typowym dla okresu dzieciństwa właściwościom, takim jak: „absorbująca psychika", „okresy szczególnej wrażliwości", „polaryzacja uwagi" ^m.

^,:v> Montessori M., Grundfagen mc i ner Pndagogik (w:) G. Schulz-Benesch, I^J. Oswald,

Grundgedanken der Montessori Pddngogik. Freiburg 1990, s. 40.

¹⁴⁰    Montessori M., Uber die Bildung des Menscheu. Freiburg 1987, s. 16.

¹⁴¹    Guz S., System pedagogiczny M. Montessori w teorii i praktyce (w:) Wspó/czowe

przemiany edukacji wczesnoszkolnej. Red. M. Jakowicka, Zielona Góra 1995, s. 133—140.