42889 skanuj0078 (26)

156 Edukacja alternatyw u<

—    uczenie się z wyobraźni, a nie tylko doświadczenia,

—    figuratywne, a nie tylko linearne aktualizowanie moż liwości,

—    podmiotowe wybieranie i realizowanie celów, a nie tyłku uleganie adaptacji,

—    wyzwalanie różnorodnych, prospołecznych i spontanicz nych kooperacji, a nie tylko zaprogramowanych,

—    odkrywanie sensów twórczego życia, a nie tylko ustabill zowanego,

—    odmienianie świata zastanego, a nie tylko podtrzymywa nie status quo,

—    tworzenie wymiarów nieznanego, a nie tylko poznanego

Wszystkie te opcje przełamując paradygmat poznawczy plasują się w tak zwanym paradygmacie wyobraźni, opartym na globalnym obrazie świata i podmiotowym ujęciu człowieka.

Projektować okazje edukacyjne, to inaczej „PROWOKO WAĆ-OFEROWAĆ-WYBIERAĆ'; pojęcie zaś edukacji znaczy „WSPOMAGANIE-INSPIROWANIE-KiEROWANIE" (poza zostaje sterowanie, urabianie i manipulowanie — gdyż nie ma to nic wspólnego z edukacją humanistyczną).

Z punktu widzenia poczynań praktycznych rozumiemy, że: edukacja jest procesem celowego tworzenia, organizowania i reorganizowania OKAZJI dla urzeczywistnienia się życia ludzkiego w jego humanistycznych treściach¹⁴⁶.

Podstawą jest uznanie szkoły za instytucję zorganizowanego maksymalizowania okazji do rozwoju i kształcenia dzieci i młodzieży. Opracowany system treściowej organizacji procesu edukacji szkolnej (STOPES) jest konstrukcją teoretyczną ujmującą w sposób zintegrowany podstawowe elementy procesu edukacji: dobór i układ treści edukacyjnych, metodę pracy, formę jej organizacji oraz charakter relacji nauczyciel—uczeń. Podatność tych elementów na operacjonalizację umożliwia pogłębianie i bieżące modyfikowanie podstaw teoretycznych omawianego systemu.

^,4b Łukaszewicz R., Edukacja z wyobraźnią..., op. cit., s. 29.

Jest to system samoorganizujący się, tzn. taki, który przy czynnym współdziałaniu ze środowiskiem może zmienić strukturę, zachowując przy tym integralność i działając w ramach praw rządzących otoczeniem. Jest to system hierarchiczno--szczeblowy, którego cechą charakterystyczną jest brak celu z góry określonego dla całego systemu, jest on bowiem wynikiem sprzężeń występujących między celami podsystemów. Szczeble systemu odpowiadają ogólnemu podziałowi czasu edukacji szkolnej, wynikającemu z przyjęcia dwóch kryteriów: dominującego typu aktywności dzieci i młodzieży oraz edukacyjnych funkcji uczenia się. Dla każdego ze szczebli wyodrębniono kilka poziomów, które służą ustalaniu kroków potrzebnych do rozwiązania zadań o charakterze sekwencyjnym; są to sekwencje podstawowe i pochodne, z których bezpośrednio wywodzą się projektowane okazje edukacyjne. Wszystkie szczeble, poziomy, sekwencje podstawowe oraz sekwencje pochodne mają idee organizujące, których stopień konkretyzacji wzrasta w miarę przechodzenia do kolejnych elementów systemu, przybierając formę zadań w projektowanych okazjach edukacyjnych.

STOPES jest systemem dynamicznym i otwartym: poziomy i sekwencje mogą ulegać przekształceniom dzięki temu, że ma on wkalkulowany elastyczny układ i dobór treści, ale także zakłada twórcze wypełnianie go w realnym procesie projektowania okazji edukacyjnych.

Treściowa charakterystyka STOPES-u obejmuje trzy obszary tematyczne. Obejmują one treści odnoszące się do relacji:

1)    jednostka—wytwory człowieka—społeczeństwo;

2)    jednostka—przyroda—społeczeństwo;

3)    j ednostka—j ednostka—społeczeństwo—społeczefistwo.

Prezentacja systemu treściowej organizacji procesu edukacji wymaga wyjaśnienia.

Po pierwsze — proces edukacyjny jest mniej lub bardziej uporządkowanym procesem wzbogacania doświadczeń wychowanka. Nie wydziela się w nim procesów nauczania i wychowania, nie rozczłonkowuje się go też na takie elementy, jak: nabywanie wiadomości, umiejętności, kształtowanie postaw, za-