skanuj0086 (26)

172 Edukacja wspierająca uczniów w wieku wczesnoszknhn m

miewaniu się sprzyja praca w małych grupach, ponieważ urno/ liwia to wzajemną wymianę zdań, uczestnictwo w dyskusji na dany temat wszystkich dzieci, niemożliwe do osiągnięcia w grn pach dużych, szczególnie gdy poziom dzieci jest zróżnicowany Przy dużej liczebności grupy nauczyciel nie jest poza tym w stanie zorientować się, czy milczenie niektórych dzieci w cza sie polemiki spowodowane jest nieśmiałością, lękiem przed publicznym zabraniem głosu, czy też oznaką braku zainteresowania tematyką zajęć lub po prostu niewiedzą. Praca w małyd i grupach jest bardziej efektywna także poznawczo, ponieważ dzieci mają łatwiejszy dostęp do materiałów i środków nau czania, większe możliwości manipulowania, eksperymentown nia, badania i konkretyzowania wniosków, a nauczyciel obser wuje i indywidualizuje zajęcia zgodnie z wcześniejszą diagnozą psychologiczną i potrzebami poznawczymi poszczególnych członków grupy.

10.1.3. Rozwój socjalno-emocjonalny i moralny

Dzieci w wieku wczesnoszkolnym zaczynają się interesować światem społecznym, relacjami istniejącymi między ludźmi w ogóle, jak i własnymi rówieśnikami. Zadbanie więc o pozytywne interakcje socjalne to jedno z ważniejszych zadań nauczania początkowego.

Współcześni badacze mocno akcentują zjawisko agresji, przestępczości i różnego rodzaju dewiacji mających swój początek w nieprawidłowych interakcjach socjalnych małych dzieci i wskazują na ogromną rolę nauczycieli i wzorca osobowościowego, jaki sobą reprezentują w kształtowaniu się interakcji prawidłowych i pożądanych z punktu widzenia porządku społecznego, postaw wobec innych¹. Nie jest to zadanie łatwe, wymaga wiele taktu i kultury pedagogicznej, cierpliwości i opanowania. Nie wystarcza stłumić agresję, zagrozić karą za bójki czy niecenzuralne, obraźliwe słownictwo, czy przypominać od czasu do czasu reguły postępowania i normy moralne, stanowiące dla dzieci w wieku wczesnoszkolnym nadal jeszcze pojęcia abstrakcyjne, lecz przekonać je, że skutki niewłaściwych, brutalnych zachowań wobec współkolegów i aspołecznych postaw obrócą się przeciw nim samym — obniży się ich prestiż w grupie rówieśniczej, wystąpi brak akceptacji, izolacja, odrzucenie przez grupę. Konieczne są więc spokojne, taktowne interwencje w trudnych wychowawczo sytuacjach i cierpliwe wyjaśnianie niewłaściwości zachowań. Nauczyciele muszą mieć nadto świadomość, że doprowadzenie do prawidłowych kontaktów socjal-no-emocjonalnych między dziećmi, do atmosfery przyjaźni i partnerstwa nie tylko wpłynie dodatnio na te sfery osobowości wychowanków, ale także ułatwi im samym i nauczycielom dobrą codzienną współpracę.

Cytowany już badacz amerykański E. Erikson¹⁵² sporo uwagi poświęca związkom między pilnością dziecka w wieku wczesnoszkolnym w uczeniu się i efektami jego pracy jako wyniku wykształcania tej cechy lub jej eliminowania, twierdząc, że ucząc się coraz lepiej, czuje się lepiej (bo ładnie czyta, rachuje, pięknie się wysławia etc.), gdyż jest za to chwalone, zaspokojona jest jego potrzeba sukcesu, i odwrotnie, dziecko osiągające nikłe wyniki w nauce, między innymi z braku omawianej właściwości, doznaje często uczucia niższości wobec odnoszących sukcesy swoich rówieśników. Ma to ogromne znaczenie w okresie zdobywania określonych kompetencji, szczególnie z zakresu czytania, pisania, mówienia, ułatwiających funkcjonowanie w grupie rówieśniczej. Brak tych kompetencji powoduje niezadowolenie z siebie; kompleks niższości rozwija się, narasta. To z kolei może rzutować na podejmowanie przez dzieci trudniejszych zadań, gdyż są przekonane, że nie potrafią ich wykonać. Nierzadko tego rodzaju nastawienie obejmuje inne sfery działalności dzieci, które zaprzestają podejmowania prób rozwiązania nawet zadań łatwych, co z kolei zaczyna rzutować

^!H Erikson E„ Childhood and rocie li/, op. cit.

Erikson E., Childhood and aociety. New York, Norton 1963.