82538 strona (866)

Ryc. 3.1. Izotermy człowieka obnażonego, w temperaturze 20°C, tj. przy niedoborze ciepła (A) i w temperaturze 3S°C przy nadmiarze ciepła (B). Zacieniowano obszar o temperaturze jądra cieplnego. Spadek temperatury wzdłuż kończyn (osiowy gradient temperatury) jest duży przy zatrzymywaniu ciepła, a mały przy jego wzmożonym wydalaniu (za Aschoffem 1971)

leżą skóra i tkanka podskórna z warstwą tłuszczową na całym ciele oraz dystalne kończyn.

Przepływ ciepła od jego źródeł do skóry odbywa się dzięki przewodzeniu przez wszystkie tkanki oraz konwekcję wymuszoną krążeniem krwi i grą naczyń. Temperatura skóry jest funkcją tego przepływu ciepła.

3.2.2. Termoregulacja

Wszystkie rodzaje czucia można podzielić na czucie specjalne, skórne i proprio-ceptywne oraz trzewne. Czucie specjalne odbierają telereceptory (wzrok, słuch, węch) lub interoreceptory (smak, przyspieszenie liniowe i kątowe). Czucie skórne, obejmujące dotyk, ucisk, ciepło, zimno i ból, organizm odbiera przez eksterocepto-ry, a zbliżone do niego czucie rozciągania mięśni i ułożenia kości połączonych w stawy - za pomocą proprioceptorów. Czucie trzewne odbierają różne interoreceptory rozmieszczone: w ścianach naczyń krwionośnych - angioreceptory, w kłębkach przynaczyniowych - chemoreceptory, w narządach wewnętrznych - wiscerorecepto-ry, w podwzgórzu i na brzusznej powierzchni rdzenia przedłużonego - detektory.

Ze względu na ich lokalizację oraz na to, jakie odbierają bodźce i jakie rodzaje energii przemieniają na impulsy nerwowe natury elektrycznej - receptory dzieli się na kontaktoreceptory, mechanoreceptory, chemoreceptory, termoreceptory i termode-tektory.

Kontaktoreceptory wymagają bezpośredniego styku podniety z powierzchnią receptorową. W chemoreceptorach i detektorach działają impulsy chemiczne, w ter-

96