82745 Kompendium Wiedzy geografii72

sojuszach i koalicjach, i jest także przedmiotem klasyfikacji. Według stopnia rozwoju są to np. kraje rozwinięte, rozwijające się; według systemu społeczno-ekonomicznego — kapitalistyczne. socjalistyczne; według ustroju politycznego — demokratyczne, totalitarne; według kryteriów wojskowo-politycznych — kraje należące do NATO czy do byłego Układu Warszawskiego, kraje neutralne (np. Szwajcaria), kraje militarnie niczwiązane itd.

Państwa narodowe mogą przekształcić się w kraje federalne, takie jak np. USA, Szwajcaria, Niemcy, w których istnieje wyższy stopień uczestnictwa regionów w kierowaniu państwem. Proces integracji Europy wywołał dyskusję nad ustrojowym kształtem zjednoczonego kontynentu; w dyskusji tej ..Europie ojczyzn” przeciwstawia się ..Europę regionów”.

We współczesnym święcie rola czołowych państw jest ogromna. W aspekcie wojskowo-politycznym używa się terminu mocarstwo w stosunku do USA. byłego ZSRR, wcześniej Wielkiej Brytanii, a ostatnio — Chin. W aspekcie ekonomicznym dominuje siedem najbogatszych państw-, oznaczonych symbolem G-7; do gremium tego jako ósmego członka przyjęto Rosję. Również w Organizacji Narodów- Zjednoczonych, utworzonej w 1945 roku, a korzeniami swymi sięgającej Karty Atlantyckiej z 1941. najistotniejsza rola przypada państwom najważniejszym. Kluczowe znaczenie polityczne ma w tej organizacji Rada Bezpieczeństwa, której stałymi członkami są USA. Rosja. Chiny. Wielka Brytania i Francja. (Patrz hasła: Terytorium państwowe. Naród. Wspólnota społeczna, Patriotyzm. Nacjonalizm. Państwo narodowe. Mocarstwo, Stolica).

PAŃSTWO DOBROBYTU (OPIEKUŃCZE)

Jest to społeczno-polityczno-gospodarcza koncepcja organizacji państwa (znana też pod angielską nazwą welfarc stale), która jeszcze w połowie lat osiemdziesiątych była jednym z najw-ażniejszych haseł głoszonych przez socjaldemokrację państw Europy Zachodniej w walce wyborczej.

Tw-órcami wizji państwa dobrobytu byli w Wielkiej

m

Brytanii H. Tawncy oraz W. Beveridgc, a w państwach skandynawskich m. in. E. Wigforss i K. Steincke. Podstawowym założeniem tej koncepcji, zrodzonej podczas II wojny światowej, było dążenie do upowszechnienia dobrobytu obywateli przez wprowadzenie długofalowej korekty działania praw rynkowych. W tym celu miano wykorzystać instrumenty polityczne i administracyjne. Istota tych planów polegała na zerwaniu związków pomiędzy udziałem w tworzeniu dochodu a płynącymi z tego tytułu korzyściami, i na zwiększeniu redystrybucji dochodów, których część miała zasilać programy socjalne. Miało to zapewnić równy dostęp obywateli do usług socjalnych, ich ochronę socjalną i bezpieczeństwo ekonomiczne (dochody minimalne).

Model państwa dobrobytu został wprowadzony w życic w połowie XX wieku przez Szwecję i skończył się niepowodzeniem wynikającym z zahamowania wzrostu gospodarczego. Doświadczenia szwedzkie wskazują, że realizacja koncepcji państwa dobrobytu przez „odrynkowienie" sfery socjalnej i ekonomicznej jest co najmniej wątpliwa. Idea państwa dobrobytu jest charakterystyczna dla państw Europy Zachodniej, mniej dla Ameryki i innych pozaeuropejskich krajów rozwiniętych. W krajach tych państwo stara się raczej tworzyć sprzyjające warunki dla rozwoju przedsiębiorczości swoich obywateli, co stanowi główny czynnik ogólnego wzrostu dochodu narodowego i zamożności mieszkańców. Rola państwa w redystrybucji dochodu narodowego na cele socjalne jest tam ograniczana na rzecz różnego rodzaju instytucji pozarządowych.

Państwo dobrobytu było także mitycznym ideałem dla byłych państw socjalistycznych, których polityka socjalna starała się zapewnić pewien standard życiowy. Jego utrzymanie było niemożliwe w wyniku stałego obniżania się dochodu narodowego, co automatycznie uniemożliwiało finansowanie programów socjalnych. (Patrz hasła: Państwo, Obywatelstwo).

PAŃSTWO NARODOWE

Ma ono zmonopolizowaną władzę na określonym terytorium oraz instytucje i atrybuty władzy państwowej. Większość krajów europejskich i liczne kraje z innych części