82849 Zdjęcie0242 (8)

jące w tym okresie zazwyczaj nie budzą wątpliwości i są najłatwiej zauważalne. Jednak dla celów dydaktycznych łatwiejsze jest rozpoczęcie opisu cyklu miesiączkowego od fazy wzrostu.

Faza wzrostu. Faza ta następuje po okresie krwawienia miesięcznego i trwa przeciętni* przez 10—12 dni. Zmiany zachodzące w tej fazie uwarunkowane są wydzielaniem estrogenów przez komórki dojrzewających pęcherzyków jajnikowych. Stopniowe zwiększanie stężenia estrogenów we krwi wpływa na postępowanie regeneracji błony śluzowej.

W początkowym okresie fazy wzrostu błona śluzowa jest cienka, ograniczona wyłącznie do warstwy podstawnej i ma grubość ok. 1 mm. Zwiększenie stężenia estrogenów powoduje liczne podziały mitotyczne, zarówno komórek zrębu łącznotkankowego, jak i komórek nabłonka dna gruczołów, znajdujących się w warstwie podstawnej. Jednocześnie estrogeny, wpływają pobudzająco na ekspresję w komórkach błony śluzowej oraz błony mięśniowej macicy swoistymi receptorów wiążących progesteron — hormon działający na macicę głównie w dalszych fazach cyklu miesiączkowego.

W fazie wzrostu, między komórkami tkanki łącznej zrębu, występuje duża liczba włókien siateczkowycb i substancji śluzowych. Komórki nabłonkowe wywędrowują w tej fazie z dna gruczołów, pokrywając obnażoną powierzchnię błony śluzowej. Cewy gruczołowe wydłużają się, lecz są cienkie, mają wąskie światło, o regularnych kształtach i prosty przebieg. Wysłane są jedną warstwą komórek walcowatych (ryc. 22-23) zawierających zazwyczaj centralnie położone jądro, słabe rozwinięte organelle cytoplaz-ma tyczne i niewielką ilość glikogenu leżącego w podstawnej części komórki.

W świetle gruczołów rzadko obserwuje się wydzielinę śluzową. Dzięki podziałom mitotycznym w zrębie błony śluzowej przybywa komórek tkanki łącznej. Wzrasta również ilość wytwarzanej przez nie substancji .międzykomórkowej. Pod koniec fazy wzrostu błona śluzowa grubieje, osiągając wysokość 2—3 mm. Towarzyszy temu zwiększenie liczby naczyń,krwionośnych i chłonnych. W tym okresie gruczoły zaczynają skręcać się i wytwarzać nieco większą ilość wydzieliny.

Między 14 a 16 dniem cyklu w jajniku dochodzi do owulacji, lecz faza wzrostu błony śluzowej macicy trwa zazwyczaj jeszcze dzień lub dwa po jajeczkowaniu.

Faza wydzielnlcza. Zmiany występujące w en-dometrium w tej fazie uzależnione są głównie od powstałego po owulacji w jajniku ciałka żółtego, | przede wszystkim od wydzielanego przez komórki luteinowe właściwe progesteronu.

Do prawidłowego przebiegu tej fazy konieczna jest również pewna ilość estrogenów, których głównym źródłem są komórki paraluteinowe ciałka żółtego, a także w pewnym stopniu gruczoł śródmiąższowy jajnika.

Czas trwania lej fazy wynosi przeciętnie 13 dni i jak wspomniano wcześniej, jest on dość stały. Wydaje się, źe uzależnione to jest od ściśle określonego czasu trwania i zaniku ciałka żółtego, a co za tym idzie, od związanej z tyra jego aktywności hormonalnej.

Błona śluzowa ulega w fazie wydzielniczej dalszemu pogrubieniu do ok. 5—6 mm. Głównym mechanizmem odpowiedzialnym za to są zmiany w tkance łącznej zrębu. Jej komórki ulegają powiększeniu, gromadząc dużą ilość glikogenu i lipidów. Tak przekształcone komórki nazywane są komórkami doczesnowymi (cellulae deciduales) lub menstruacyjnymi komórkami doczesnowymi, 1 zmiany prowadzące do ich powstania — reakcją doczesnową, Wspomniane zmiany dotyczą głównie komórek 2rębu leżących blisko powierzchni błony śluzowej i są znacznie słabiej wyrażone w jej głębszych warstwach. Reakcja doczesnowa jest w pełni wyrażona jedynie w przypadku implantacji zarodka w błonie śluzowej macicy i rozwoju ciąży. Między przekształconymi komórkami zrębu pojuwia się duża ilość płynu przesiękowego, co prowadzi do obrzęku endometrium i luźnego ułożenia komórek.

Charakterystyczne zmiany występują również w tej fazie w gruczołach. Są one związane z intensywnym wytwarza^ niem i wydzielaniem substancji śluzowych. Gruczoły, a szczególnie ich odcinki środkowe, ulegają znacznemu poszerzeniu! skręceniu (ryc. 22-24). W ich świetle, które ma nieregularny kształt, znajduje się duża ilość wydzieliny bogatej w substancje śluzowe i glikogen. Na początku fazy wydzielnićzcj komórki nabłonka gruczołów zawierają leżące u podstawy komórki ziarenka glikogenowe i jądro umiejscowione w górnej części cytoplazmy. W późniejszym, okresie duża ilość glikogenu występuje w szczytowej części cytoplazmy, a jądro zepchnięte jest ku podstawie komórki (ryc. 22-25). W fazie wydzielniczej cytoplazma komórek nabłonka gruczołów zawiera również liczne wakuole i silnie rozwinięte organelle cytoplazmatycznc.

Ryc. 22-23. Błona śluzowa macicy w fazie wzrostu (pow. a — 360 x, b 690 x ) Gruczoły są cienkimi cewami o prostym przebiegu, mającymi wąskie światło o regularnym kształcie (a). Wysłane są jedną warstwą komórek walcowatych zawierających centralnie położone jądro komórkowe (b) (dzięki uprzejmości prof. dr. hab. med. J. Szamborskiego).