83896 skanuj0024 (180)

Długość włókno (jjml

Ryc. 14.4. Hipoteza dotycząca współzależności między działaniem rakotwórczym włókien azbestowych a ich przekrojem i długością (wg Potta).

Nie określono dotychczas jednoznacznie stopnia szkodliwości włókifen krótszych. Nie jest znana również minimalna liczba włókien, które zdolne są wywołać nowotwór. Z podanych powodów nie można przy obecnym stanie wiedzy przyjąć bezpiecznej granicy stężenia włókien azbestowych w powietrzu miejsca pracy.

Objawy zatrucia. Zwłóknienie płuc (azbestoza), to najczęstsza choroba, która rozpoczyna się przeważnie w 20-40 lat po rozpoczęciu ekspozycji. Charakterystycznym objawem jest utrudniony oddech oraz zmniejszenie pojemności życiowej płuc. Często pojawiają się samoistne wysięki opłucnej, występujące już po 3-4 latach od rozpoczęcia kontaktu z azbestem.

Przebieg choroby nowotworowej płuc, wywołanej działaniem azbestu, nie różni się w sposób istotny od analogicznej choroby nie związanej z wykonywanym zawodem.

Metody oceny narażenia. Ocena narażenia na podstawie oznaczenia ilości azbestu w materiale biologicznym i w powietrzu jest trudna, ponieważ włókna są bardzo małe. W celu stwierdzenia np. włókien chryzotylu konieczna jest użycie mikroskopu elektronowego, dającego powiększenie 20 000 x. Inne trudności wynikają w trakcie pobierania prób powietrza metodą filtracyjną, ponieważ pory większości filtrów mają wielkość 1 pm lub są większe. Jak duże może być rozdrobnienie włókien świadczy fakt, że w 1 ng chryzotylu stwierdzono 1 min włókien.

Wartości biologiczne i toksyczne. Azbest znajduje się na liście substancji o udowodnionym epidemiologicznie działaniu rakotwórczym u ludzi w warunkach narażenia zawodowego, dlatego obowiązują zalecenia zmierzające do utrzymania jego stężenia w powietrzu na możliwie najniższym poziomie. Najwyższe Dopuszczalne Stężenia, podane niżej, pozwalają jedynie na znaczne ograniczenie wystąpienia choroby nowotworowej, lecz ryzyka tego w pełni nie eliminują.

Ustalono następujące wartości NDS dla pyłów zawierających azbest z zastrzeżeniem, że są to substancje rakotwórcze:

a)    pyły zawierające azbest i inne materiały włókniste, z wyjątkiem krokidolitu i antygorytu włóknistego:

pył całkowity    1 mg/m³ (NDS)

włókna o długości powyżej 5 pm 0,5 włókien/cm³

b)    pyły zawierające krokidolit i antygoryt włóknisty:

pył całkowity    0,5 mg/m³ (NDS)

włókna o długości powyżej 5 pm 0,2 włókien/cm³.

I.    Bi-Lexikon — Toxikologie, VEB Bibliographisches Institut, Leipzig 1985. —2. Casarett L. J„ Doull JToxicology. Doull J., Klaassen C. D., Amdur M.O. (red.), Macmillan Publ. Comp., New York 1986. — 3. Dreisbach R. H.: Vademecum zatruć. PZWL, Warszawa 1982. — 4. Dutkiewicz. T.\ Chemia toksykologiczna. PZWL, Warszawa 1974. — 5. Dz. Ust. RP., 1995, nr 69, poz. 351, 1899-1910.

—    6. Gumińska A/, (red.): Chemiczne substancje toksyczne w środowisku i ich wpływ na zdrowie człowieka. Wydawnictwo PAN, Wrocław 1990. — 7. Jakubowski M. i wsp.: Słownik terminów stosowanych w toksykologii. Wydawnictwo Secesja, Kraków 1994 (Polskie Towarzystwo Toksykologiczne). — 8. Jakubowski M. (red.): Monitoring biologiczny narażenia na czynniki chemiczne w środowisku pracy. Wydawnictwo Instytut Medycyny Pracy, Łódź 1997. — 9. Kryteria Zdrowotne Środowiska; t. 4, PZWL, Warszawa 1983. — 10. Kryteria Zdrowotne Środowiska; t. 5, PZWL, Warszawa 1986.

II.    Kryteria Zdrowotne Środowiska; t. 19, PZWL, Warszawa 1985. — 12. Malorny G. i wsp.: Staub-Reinhalt. Luft., 1972, 32, 131. — 13. Majka J. i wsp.: Gig. Tr. Prof. Zaból., 1981, 9, 47.

—    14. Roczniki Naukowe IMP Łódź 1982. — 15. Seńczuk IV. i wsp.: Roczn. PZH, 1982, 23, 99-103, 207 - 213, 307 - 309. — 16. Sokal J.A.: Studia i materiały monograficzne. IMP, Łódź, 1986, 2 (24), 5.

—    17. Tiunov LA. i wsp.: Toksikologija okisi ugleroda. Medicina, Leningrad 1969. — 18. Wirth W. i wsp.: Toxikologie Fibel. Georg Thieme Verlag, Stuttgart 1971. — 19. Valentin H. i wsp.: Medycyna Pracy. PZWL, Warszawa 1985.