86176 P1080929

376 Dzieje wewnętrzne Polski XIII w.

nia pewne wątpliwości. Sama zasada wyborów kapitulnych musiała być już w Polsce od dawna znana, tylko nie było żadnego nacisku ze strony czynników najwyższych w kościele, by ją w życie wprowadzić. Dopiero Kietlicz rzucił to hasło i spowodował wkroczenie głowy Kościoła w te sprawy w Polsce. Ale już przedtem, tj. przed bullą z r. 1207, mógł Kietlicz we własnym zakresie działania próbować zaszczepić tę zasadę na gruncie polskim i mogło mu się to choć w jednym przypadku udać. Jakież są dane w tym względzie? Otóż już nawet bulla z r. 1207 utyskuje na to tylko i piętnuje to, że są w Polsce niektórzy książęta („aliąui”), którzy sobie przywłaszczają władzę nominowania biskupów, czyli obok nich widocznie są inni, którzy wolni są już od tego zarzutu uzurpacji. Bulla Była spisana według informacji Kietlicza, który na miejscu w Rzymie jej brzmienia przypilnował, a więc względnie wiarygodnie przedstawia stosunki panujące w tym zakresie w Polsce. Jeśli chodzi o fakty konkretne, to ks. Umiński zwrócił uwagę w swej monografii o Kietliczu, że obsada katedry wrocławskiej, dokonana w 1207 r., nie jeśt przedstawiona w źródłach w ten sposób, jakoby biskup Wawrzyniec był nominałem Henryka Brodatego, że więc być może już wtedy odbył się wybór kapitulny^m. Ale byłoby to tylko wnioskowanie oparte na milczeniu źródeł o nominacji książęcej, więc i wynik jego niezupełnie pewny. Ze swej strony jednak mogę dodać, że o objęciu katedry wrocławskiej w r. 1201/1202 po śmierci bi-skupa-księcia Jarosława mamy znacznie wyraźniejszą wskazówkę w tym względzie, iż to był może wybór kanoniczny. Mianowicie we fragmencie regestów pa-

Inj. UmlAikl, op. cit., ł. 84, przyp. 2.

pieskich (które w pełnym tekście zaginęły), sporządzonych w połowie XIII w., znajdujemy krótki regest z X. 1202, że Innocenty III zgodził się na „postulaćJę” Cypriana na biskupa wrocławskiego („admisit postu-lacionem”)^2S0. Otóż wyraz „postulatio" obok zwykłego znaczenia „żądanie” ma ściślejsze terminologiczne znaczenie w zastosowaniu do instytucji wyborów kanonicznych. Mianowicie odbywały się one albo za pomocą divina inspiratio, tj. jako wybór jednomyślny, albo jako electio — wybór przez większość, albo wreszcie przez postulatio, tj., gdy kapituła nie wykonała formalnego wyboru plenarnego, tylko zgadzała się na ściślejszy wybór przez wyznaczonych elektorów, którzy upatrzoną osobę przedstawiali drogą „postulacji” papieżowi do zatwierdzenia. Działo się tak zwłaszcza, gdy chodziło o kandydata, który już był biskupem innej diecezji.

Otóż gdyby się zgodzić na to i przyjąć za prawdopodobne, ze wyraz „postulatio” w tym regeście papieskim użyty został w tym właśnie ściślejszym znaczeniu terminologicznym postulacji kapitulnej, to nie w Kadłubku, lecz już w biskupie wrocławskim Cyprianie musielibyśmy upatrywać pierwszego u nas biskupa z wyboru. Byłoby to w zgodzie z poprzednią interpretacją bulli z 4 I 1207, która wspominała tylkp o niektórych książętach, jako uzurpujących sobie prawo nominacji biskupów. Księciem, który do nich już nie należał, byłby Henryk Brodaty, od r. 1201 książę Śląska. Ale czy dobrowolnie i świadomie zrzekł się on tego swojego prawa w r. 1202, można wątpić. Mianowicie cały okres 1. 1201/1202 zszedł mu na uporczy-

230 w. Abraham, Organizacja kościoła w XII wieku, wyd. III, Poznań 1962, s. 222, przyp. 60. j