86975 neonatologia7

ROZDZIAŁ 11

Pobieranie krwi pępowinowej do banku komórek macierzystych

Grażyna J. Iwanowicz-Palus, Agnieszka Balanda

Cel główny:

Omówienie procedury pobierania krwi pępowinowe) do banku komórek macierzystych

Cele szczegółowe:

1 Zapoznanie z procedurą pobierania krwi pępowinowej do banku komórek macierzystych

2.    Omówienie instrukcji przygotowania zestawu pobraniowego do transportu

3.    Przedstawienie warunków przechowywania krwi pępowinowej

4 Zapoznanie z zadaniami położnej uprawnionej do pobierania krwi pępowinowej do banku komórek macierzystych

Pobranie krwi pępowinowej jest prostym, krótko trwającym zabiegiem niepowodującym żadnego zagrożenia ani dla noworodka, ani dla jego matki.

Ta krew jest jedynym źródłem komórek macierzystych niewymagającym używania metod inwazyjnych u dawcy. Do niedawna łożysko i pępowina, a wraz z nimi cenne komórki macierzyste były utylizowane tuż po porodzie. Obecnie krew pępow inowa może być przechowywana przez kilkadziesiąt lat i może być dostępna, gdy tylko zajdzie potrzeba leczenia.

Krew pępowinowa, która podczas porodu zostaje w łożysku i pępowinie, zawiera bezcenne komórki macierzyste (krwiotwórcze), które mają zdolność do rozmnażania się i wytwarzania wszystkich innych komórek krwi. Dzięki nim można leczyć wiele śmiertelnych chorób.

Podczas rozwoju organizmu pierwsze komórki macierzyste powstają w pęcherzyku żółtkowym już kilka tygodni po zapłodnieniu. Następnie komórki te przemieszczają się do wątroby płodu, po czym - ok. 15 tyg. ciąży wraz z krwią dostają się do kości, aby w jamach szpikowych utworzyć szpik. Powoli wypełniają się szpikiem kości palców rąk, nóg i czaszki płodu, a także - podobnie jak u dorosłych - kości kręgów, żeber, miednicy i kości długie kończyn. Szpik jest więc w czasie rozwoju płodowego tworzony przez „kolonistów” napływających z krwią. I tę samą drogę pokonują przeszczepiane komórki szpiku.

Krew pępowinowa pobierana jest z pępowiny tuz po narodzinach i odpępnieniu dziecka

Pobieranie krwi pępowinowej do banku komórek macierzystych 185

Procedura pozyskiwania krwi pępowinowej jest prosta i bezbolesna, całkowicie nieinwazyjna i niezaburzająca przebiegu porodu oraz bezpieczna zarówno dla matki, jak i dziecka.

Krew pępowinowa jest pobierana zgodnie z zasadami aseptyki i antyseptyki oraz procedurami opracowanymi przez Radę Naukowo-Medyczną Polskiego Banku Komórek Macierzystych.

Krew pępowinowa jest pobierana do pojemnika pobraniowego, w którym znajduje się płyn konserwujący (CPD), zapobiegający procesowi krzepnięcia krwi, dzięki czemu uzyskuje się odpowiedni czas na jej dostarczenie do laboratorium i preparatykę.

Krew pępowinowa może być przechowywana w banku rodzinnym na cele przeszczepów autologicznych (dawcąjest biorca komórek) lub allogenicznych (przeszczep od innego osobnika) dla biorców spokrewnionych oraz w bankach publicznych na cele przeszczepów allogenicznych dla biorców niespokrew-monych.

Walorem krwi pępowinowej jest to, że nie zawiera ona wirusa cytomegalii, zakażenie którym może mieć dla pacjenta śmiertelne następstwa.

Do niedawna krew pępowinową można było przeszczepiać tylko dzieciom. Pierwszy taki zabieg wykonano w Polsce w 1994 r. Krew pobrano od narodzonej siostry chłopca cierpiącego na ostrą białaczkę szpikową. Potem krew pępowinową przeszczepiano tylko trzykrotnie: dwa razy w Poznaniu i raz w Lublinie.

Dokładne ustalenie liczby komórek macierzystych nie jest możliwe, ponieważ nie dysponuje się jeszcze technikami pozwalającymi bezsprzecznie stwierdzić, która z badanych komórek jest wielopotencjalną komórką macierzystą krwiotworzenia. Chociaż w szpiku jest ich najwięcej, są one również obecne w krwi obwodowej.

Celem przeszczepiania komórek macierzystych szpiku jest dostarczenie organizmowi zdrowych komórek krwiotwórczych.

Komórki macierzyste mają zdolność do rozrastania się i w ten sposób mogą się siać jakąkolwiek częścią ludzkiego organizmu (np. komórkami o zróżnicowanej strukturze i funkcjach, jak komórki mózgu, mięśni i serca). Komórki macierzyste znajdują się w wielu częściach ciała, gdzie w normalnej sytuacji służą do odnawiania tkanek.

Choroby, które można leczyć komórkami macierzystymi:

•    nowotwory złośliwe: ostra białaczka limfobłastyczna, ostra białaczka mieiobla-styczna, przewlekła białaczka szpikowa, choroba Hodgkina. szpiczak mnogi, chloniaki nieziarnicze.

•    inne choroby: niedokrwistość aplastyczna, zespól Wiskotta i Aldricha, zespól limfopraliferacyjny sprzężony z chromosomem X, zespól Huntera, zespól Hur-ler, zespól Lescha-Nyhana. beta-talasemia, niedokrwistość sierpowata. zespól Blackfana-Oiamonda. leukodystrolia globoidalna. ciężki złożony niedobór odpornościowy. osteopetroza.