87696 IMG!67 (5)

metajęzykową (komentowanie własnej kompetencji językowej, przedmiotem refleksji staje się sposób mówienia);

-    fatyeaią (podtrzymywanie kontaktu, stosowanie zwrotów grzecznościowych);

-    poetycką (porządkowanie wypowiedzi, wzbogacanie jej, sytuacje, w których forma przeważa nad treścią tego, co komunikujemy)¹⁰.

Ten sam autor wiąże pojęcie funkcji języka ze składnikami sytuacji komunikacyjnej. Obrazuje ją poniższy model.

Rysunak 6. Składniki sytuacji komunikacyjnej

Schemat ów objaśniany jest przy pomocy tzw. pięciostopniowej formuły Lasswdla", gdzie nadawca to ten, kto komunikuje, odbiorca ten, do kogo skierowana jest wypowiedź nadawcy, przekaz, którego autorem jest nadawca koncentruje się na wypowiadanej treści, jej znaczeniu (mówiąc językiem filozofii desy gnacie), to, poprzez jaki kanał odbywa się komunikowanie (werbalny, niewerbalny, bezpośrednio, pośrednio) określa kod i wreszcie kontakt, który opisuje skutek, z jakim nastąpiła cała sytuacja komunikacyjna.

Jak wynika z powyższych klasyfikacji, funkcja cmotywna czy inaczej mówi^:, ekspresyjna, podobnie jak perswazyjna i referencyjna (komunikacyjna) odnoszą się do nadawcy lub odbiorcy i realizowane są poprzez przekaz o określonym znaczeniu.

Z kolei funkcja metajęzykowa opisuje sposób mówienia, wyrażania sądów, nawiązując do kompetencji komunikacyjnej bądź lingwistycznej i językowe-

esy kontekuuahieto aspektu rkurmm jfiylu. (Mmni s»ę «*•    koda.

j^wiaittywiąiadiWCT i odbiorca.

Przedmiot wypowiedzi pozostaje w ścisłym związku z funkcją rtferc*-cyjną odnosząc się do tynbolid przekazu, jego związku a rzec rywMW% a obiektywizowaniem własnych przeżyć i komunikówiniem ich odbiotcy. jeśli przekaz ów dotyczy członków dwu pokoleń. wówczas można znaczenie generow anej przezeń wypowiedzi powiązać z transmisją wzorów zachowań, przechowywaniem zbiorów znaczeń i doświadczeń.

Funkcja fetyczna. a czasem i poetycka, odnoszą ssę natomiast do \kmku. jaki przymoaka dla odbiorcy wypowiedź, tego esy została ona właściwie zrozumiana, a intencje nadawcy należycie odczytana. Efekt końcowy nto ty bowiem od użytych przez nadawcę środków, ale i dyspozycji odbiorcy, odnosząc się do kontekstualnego i cmpatycznego, a także aksjologicznego aspektu rozumienia.

Musimy bowiem pamiętać, że cechą udanej komunikacji jest wzajemność interakcji językowych, ich wzajemna synchronizacja.

Wyróżnia się przynajmniej cztery klasy interakcji:

- pacudospołccznc. których cechą jest całkowita przewidywalność i konwencjonalno*. wypowiedzi, np. podczas reakcji na powitanie. pożegnanie, cctcmuoii formalnych, odgrywania określonej, przewińnancj scenariuszem roli;

o sekwencji reaktywnej, gdzie wypowiedź rozmówcy ściśle nawiązuje do tego, co uprzednio zrobił czy powiedział przedmówca; przykładem są dyskusje merytoryczne, negocjacje, zachowania rytualne; sekwencji asymetrycznej jeden z rozmówców narzuca drugiemu przebieg interakcji słownej; dzieje się tak np. podczas przeprowadzania wywiadu, ale też prowadzenia lekcji;

sekwencji wzajemnej uczestnicy interakcji znają się wzajemnie i potrafią przewidzieć swoje reakcje w określonych okolicznościach cacy sytuacji społecznej, czasem więc zachowują milczenie, powstrzymując się od pełnego czy jakiegokolwiek komentarza do wypowiedzi przedmówcy czy leż porozumiewają się w sposób skrótowy, symboliczny, zrozumiały tylko dla nich; przykładem interakcji o wzajemnej sekwencji mogą być nieformalne dyskusje w gronie przyjaciół, sprzeczki rodzinne itd.”

*>

M. OtowiMkk (red.), op Git.

1

R- Jatobłoo. Pottyka w JwfcifcJci/faeHuwjnwł. I¹:) H Markiewicz (red.). Współczesne «mrir bmdmi literackich zagnuucą, WL. Kraków 1972.

" A. Kłoskowika, Socjologia kultury, PIW, Waruawa 1911. S. 270.