88001 skanuj0012 (190)

38 Tomasz Kaźmierczak

•    Powyższy przykład kieruje uwagę na inny wątek rozwijany w ramach orientacji strukturalnej, zgodnie z którym^eprywacja społeczna jest skutkiem nieefektywności., usług i służb, społecznych?) oświaty* ochrony zdrowia, pomocy społecznej, służb działających na rzecz rynku pracy — w szczególności w odniesieniu do osób

i rodzin doświadczających stanu deprywacji społecznej. Przyczyny tej nieefektywności, wyrażającej się w niedocieraniu do nich z usługą pełnowartościową i skuteczną lub niedocieraniu z nią w ogóle, mogą być różnorodne. Wiązać się na przykład mogą z techniczną niekompetencją organizacji odpowiedzialnych za świadczenie usługi. Może wynikać to z naturalnych ograniczeń organizacji biurokratycznej lub też być konsekwencją podporządkowania organizacji interesom grupy zawodowej lub klasy (warstwy) społecznej.-Brak koordynacji, niezharmonizowane działanie poszczególnych służb — to jeszcze inne źródło nieefektywności.

•    Ci, którym bliskie jest postrzeganie rzeczywistości społecznej w kategoriach właściwychiiinkcjonalistom, zauważają, iż bieda i ludzie biedni istnieją w społeczeństwie, dlatego że są społeczeństwu, jako całości, potrzebni — bieda jest funkcjonalna, przynosi mu więcej pożytków niż szkód; biedni stanowią negatywną grupę odniesienia, potwiedzają, że bez przestrzegania pewnych zasad, norm i wartości nie można osiągnąć sukcesu, powodują, że „brudne”, ale niezbędne prace są wykonywane (np. sprzątanie) — to tylko kilka przykładów pozytywnych funkcji biedy¹.

•    Dla innych badaczy, którym bliskie są zjawiska marginalizacji i eks-luzji społecznej, dotykające m.in. ludzi żyjących w mniejszościach kulturowych, ludzi trwale odrzuconych przez rynek pracy („nieza-trudnialni”) lub zajmujących na nim peryferyczne pozycje, ludzi obciążonych piętnem, kluczowym pojęciem jest pojęcie underclass Jjpodklasy) jako nowej kategorii struktury społecznej. Underclass składa się z tych jednostek, rodzin i grup, które funkcjonują poza granicami społeczeństwa, „na samym dnie” i kumulują różne wymiary deprywacji społecznej².

Deprywacja społeczna jest więc zjawiskiem przyjmującym różne formy, wielowymiarowym, interpretowanym i wyjaśnianym na wiele sposobów. Podejmowane środki zaradcze zależą, co oczywiste, od przyjętej natury deprywacji. Wśród możliwych instrumentów redukowania lub pokonywania biedy znajduje się też pomoc społeczna; czasem jako jedyny stosowany środek, czasem wespół z innymi. Czy i jak zróżnicowania te wpływały i nadal wpływają na pomoc społeczną, czym w istocie ona jest? — te i inne pytania stanowić będą sedno rozważań prowadzonych w następnych częściach książki.

1

   H. Gans, The positive functions of Poverty, „American Journal of Socio-logy”, 1972, nr 78.

2

   Por. K. Frieske, J. Sikorska, op. cit.