89186 skanuj0031 (126)

112    Antropologia strukturalna

nej. Nie znaczy to, rzecz jasna, że sytuacja faktyczna musi być automatycznie zanegowana czy nawet po prostu zapoznana. Radcliffe-Brown wykazał w swych klasycznych już dziś badaniach, że nawet na pozór najbardziej sztywne i sztuczne systemy, jak systemy australijskie z klasami matrymonialnymi, uwzględniają starannie pokrewieństwo biologiczne. Ale jego bezsporne spostrzeżenie pozostawia na uboczu decydujący, naszym zdaniem, fakt, że w społeczeństwie ludzkim pokrewieństwo może być ustanowione i trwać tylko dzięki określonym sposobom zawierania związków i poprzez nie. Inaczej mówiąc, stosunki traktowane przez Radcliffe-Browna jako „stosunki pierwotne” są zależne od tych, które uważa on za wtórne i pochodne. Podstawową cechą pokrewieństwa ludzkiego jest to, że ma ono za warunek swego istnienia ustanowienie stosunków między „rodzinami elementarnymi”, by użyć terminologii Radcliffe--Browna. Naprawdę elementarne nie są więc rodziny; są one izolowanymi członami, a „elementarne” są tylko zachodzące między nimi stosunki. Żadna inna interpretacja nie pozwala zdać sprawy z powszechności zakazu kazirodztwa, którego następstwem tylko, niekiedy jawnym, a niekiedy przysłoniętym, jest stosunek wujostwa, ujmowany z najbardziej ogólnego punktu widzenia.

Ponieważ są one systemami symboli, systemy pokrewieństwa stanowią dla antropologa uprzywilejowany przedmiot, którego badanie pozwala mu niemal dorównać — to „niemal” chcielibyśmy podkreślić — najbardziej rozwiniętej z nauk społecznych, tzn. językoznawstwu. Ale warunkiem takiego spotkania, od którego można oczekiwać lepszej wiedzy o człowieku, jest to, aby nigdy nie tracić z oczu faktu, że zarówno w przypadku badań socjologicznych, jak w przypadku badań językoznawczych, mamy do czynienia z symbolizmem. Otóż jeśli wolno, a nawet trzeba, odwoływać się do interpretacji naturalistycznej, by pokusić się o zrozumienie tego, jak wyłoniła się myśl symboliczna, to skoro myśl ta jest już dana, tłumaczenie musi zmienić swój charakter równie radykalnie, jak radykalnie nowe

UEiT"

---------_:

zjawisko różni się od tych, które je poprzedziły i przygotowały. Od tej chwili wszelka koncesja dla naturalizmu stanowi groźbę dla ogromnych postępów już osiągniętych w dziedzinie językoznawstwa i zarysowujących się również w socjologii rodziny, która mogłaby wpaść ponownie pod jego wpływem w bezduszny i jałowy empiryzm.

1    Ogłoszony pod tym tytułem w: „Word, Journal of the Linguistic Circle of New York”, t. I, sierpień 1945, nr 2, s. 1—21.

2    Rapports rćels et pratiąues de la sociologie et de la psychologie, w: Sociologie et Anthropologie, Paris 1951.

3    O. Schrader, Prehistorie Antiąuities of the Aryan Poeples, przekl. F. B. Jevonsa, Londyn 1890, rozdz. XII, cz. 4.

4    O. Schrader, toc. cit.; H. J. Rosę, On the Alleged Evidence for

Mother-Right in Early Greece, „Folklore”, 22,    1911. Por. również

na ten temat nowsze prace G. Thomsona, który przyjmuje hipotezę pozostałości matrylinearnych.

5    A. M. Hocart, Chieftainshlp and the Sisters Son i?i the Pacific,

„American    Anthropologist”, n. s.,    t. 17, 1915; The    Uterine Nephew,

„Man”, 23, 1923, nr 4; The Cousin In Vedic Ritual, „Indian Anti-quary”, t. 54, 1925 i in.

o p. K.    Benedict, Tibetan and    Chinese    Kinship    Terms, „Harcard

Journal of Asiatic Studies”, 6, 1942; Studies in Thai Kinship Termino-logy, „Journal of the American Oriental Society”, 63, 1943.

7    L. Brunschvlcg, Le Progres de la conscience dans la philosophie occidentale, II, Paris 1927, s. 562.

8    Między 1900 a 1920 rokiem twórcy współczesnego językoznawstwa,

Ferdynand    de Saussure i Antoni    Meillet,    sytuują    się zdecydowanie

w orbicie    socjologii. Dopiero po    1920 r.    Marcel Mauss zaczął, jak

mówią ekonomiści, odwracać kierunek trendu.

o N. Troubetzkoy, La Phonologle actuelle, w: Psychologie du lan-gage, Paris 1933.

to Op. cit., s. 243.

11    Ibid.

12    Op. cit., s. 245; R. Jakobson, Prinzipien der historischen Phono-logia, „Travaux du Cercie Linguistląue de Prague”, IV; również Remarques sur l’ćvolutlon phonologiąue du russe, tegoż autora, ibid., II.

13 w. H. R. Rivers, The History of Melanesian Society, London 1914, passim; Social Organization, wyd. W. J. Perry, London 1924, rozdz. IV,

14    W tym samym kierunku zmierza S. Tax, Sonie Problems of So-cial Organization, w: Social Anthropology of North American Tribes, wyd. F. Eggan, Chicago 1937.

15    R. Jakobson, Obseruations sur le classement phonologique des consonnes, loc■ cit.

8 -- Antropologia