94289901 djvu

FIZYOLOGIA ZMYSŁU SŁUCHU 579

dźwięk nie jest zupełnie wolny od tonów górnych. Zwykle ruchy te są złożone. Otóż według Fouriera każdy prawie ruch drgający t. j. ruch powtarzający się peryodycznie w równych odstępach czasu, można uważać jako wypadkową pewnej liczby ruchów drgających prostych, mających częstości współmierne t. j. proporcyo-nalne do szeregu liczb 1, 2, 3, 4, 5 ... , czyli każdy ruch peryo-dyczny możemy rozłożyć na ruchy proste.

Tonami nazywamy więc dźwięki wywołane przez drgania proste; przedstawiają się one jako ruch wahadłowy. Dźwięk zaś składa się z szeregu tonów t. j. dźwięków odpowiadających ruchom drgającym prostym, czyli powstaje on w ten sposób, iż do tonu zasadniczego, przyłączają się tony górne. Jednakowoż częstości tych tonów składających dźwięk nie mogą być jakiekolwiek, dopiero szereg tonów o częstościach w, 2n, 3w, 4n i t. d. nazywamy szeregiem tonów harmonijnych. Ton zasadniczy nadaje cechę wysokości całemu dźwiękowi. W muzyce przekonywamy się, że barwa wszystkich tych dźwięków, które obok tonu zasadniczego posiadają liczne i wysokie tony górne jest ostrą, odwrotnie barwa dźwięków o małej ilości i niskich tonach górnych charakteryzuje się miękkością, do pierwszego rodzaju należy dźwięk n. p. trąby, do drugiego dźwięk fletu.

Każdy dźwięk jest przeto sumą pewnej ilości tonów harmonijnych. W każdym dźwięku obok tonu zasadniczego spotykamy tony harmonijne (tony górne) i te dopiero zależnie od ilości i natężenia swego nadają całemu dźwiękowi tę lub ową barwę, jest to t. zw. prawo Ohma.

Ucho nasze posiada zdolność rozkładania każdego dźwięku na dźwięki składowe, odpowiadające ruchom drgającym prostym, t. j. tonom (prawo Ohma). Nie każde jednak ucho posiada zdolność rozkładania dźwięków, t. j. nie każde ucho jest w stanie przy pewnym dźwięku muzycznym oznaczyć wysokość ich tonu zasadniczego jak i odczuć tony górne, do tego potrzeba ucha muzykalnie wyszkolonego. Łatwo daje się to przeprowadzić przy pomocy t. zw. resonatorów. W ten sposób dochodzimy do stwierdzenia prawa Helmholtza, które brzmi: tony harmonijne, składające dźwięk jakikolwiek, nie są tylko podmiotowem zjawiskiem słuchu; one istnieją rzeczywiście (objektywnie) w powietrzu przewodzącym dźwięk, t. j. każdy z ruchów drgających prostych, wchodzących w skład

37*