jest organizacją złożoną z jednostek świadomych swoich praw i celów oraz zdolnych do ich realizacji. Idea społeczeństwa obywatelskiego opiera się na kilku założeniach:
a) zakłada, że każdy obywatel funkcjonuje równocześnie w kilku układach społecznych (wielość
ról), przede wszystkim w układzie politycznym partie), pracowniczym (związki zawodowe), terytorialnym (samorząd terytorialny). W każdym z nich ma określone interesy oraz dążenia i w każdym z nich powinien dysponować instrumentami pozwalającymi mu na ich wyrażanie i realizację.
b) zakłada, że interesy i dążenia maja z natury charakter zróżnicowany, a często przeciwstawny. Proces ich wyrażania musi mieć charakter pluralistyczny, polegający na możliwości równoległego formułowania konkurencyjnych programów i tworzeniu organizacji służących realizacji tych celów.
Zatem społeczeństwo obywatelskie to społeczeństwo pluralistyczne, w którym każdy ma możliwość działania w wybranych przez siebie organizacjach i strukturach, służących realizacji jego podmiotowości jako obywatela, pracownika czy mieszkańca. Rozdział pierwszy Konstytucji RP wskazuje dwie instytucje o szczególnym znaczeniu: środki masowego przekazu oraz kościoły i związki wyznaniowe.
Konstytucja wprowadziła do zasad ustroju, oprócz indywidualnych gwarancji wolności sumienia i wyznania (art. 53), ogólną definicję roli kościołów i związków wyznaniowych. Art. 25 Konstytucji formułuje w tym zakresie 4 zasady:
a) równouprawnienia kościołów i związków wyznaniowych,
b) bezstronności (neutralności) państwa w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych,
c) oparcia treści stosunków między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi na zasadach poszanowania ich autonomii, wzajemnej niezależności każdego w swoim zakresie oraz współdziałania dla dobra człowieka,
d) oparcia formy określenia stosunków między państwem a kościołami na ustawach uchwalonych na podstawie umów zawartych przez RM z ich właściwymi przedstawicielami, a gdy chodzi o stosunki państwa i Kościoła katolickiego - na umowie (konkordacie) zawartej ze Stolicą Apostolską oraz na ustawach.
Zasada demokratycznego państwa prawnego
Konstytucja w art. 2 „Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej" ustanawia zasadę demokratycznego państwa prawnego jako podstawową zasadę ustroju politycznego. Nakaz przestrzegania prawa wyrażony w Konstytucji w art. 7 „Organy władzy publicznej działają na podstawie prawa i w granicach prawa” odnosi się zarówno do tworzenia jak i stosowania prawa. Formalnymi gwarancjami przestrzegania prawa przez organy państwowe są wyspecjalizowane instytucje, któiych zadanie polega na doprowadzeniu do przywrócenia stanu zgodnego z prawem, zwłaszcza w stosunkach pomiędzy organami państwowymi a obywatelem. Taka rolę pełnią w Polsce: TK, Rzecznik Praw Obywatelskich, NSA i niezawisłe sady.
Idea demokratycznego państwa prawnego spełnia się przez zagwarantowanie oraz poszanowanie praw i wolności człowieka i obywatela, zasadę suwerenności, zasadę pluralizmu politycznego, kreowaniu władz przez okresowo odbywane wolne wybory powszechne, zapewnienie udziału społeczeństwa w podejmowaniu decyzji państwowych. Demokratyczne państwo prawne to takie, w którym prawo odzwierciedla akceptowany społecznie system wartości.
Zasada społecznej gospodarki rynkowej
Zasada ta dokonuje najbardziej ogólnej charakterystyki ustroju gospodarczego Rzeczpospolitej.
Art. 20 wskazuje fakt, że: „Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, wolności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego RP.”
A więc społeczna gospodarka rynkowa stanowi podstawę ustroju gospodarczego oraz określa podstawowe komponenty tej gospodarki: wolność działalności gospodarczej, własność prywatną oraz solidarność, dialog i współpracę partnerów społecznych.
Samo pojęcie społeczna gospodarka rynkowa zostało przyjęte z doktiyny niemieckiej. Istotą tej koncepcji jest powiązanie dwóch podstawowych idei: gospodarki rynkowej i państwa socjalnego.
71