84618 strona( 29

28

b)    zakres wiadomości, które pracownik powinien posiadać, aby wykonać pracę prawidłowo,

c)    zakres umiejętności, głównie praktycznych, wymaganych na danym stanowisku pracy,

d)    zakres odpowiedzialności za wykonywaną na danym stanowisku pracę,

nr

e)    przykłady typowych prac.

Taryfikatory kwalifikacyjne są opracowywane przez specjalne komisje, złożone z przedstawicieli odpowiednich resortów, zrzeszeń i związków zawodowych. Z. Wiatrowski stwierdza, źe charakterystyki kwalifikacji określają kwalifikacje formalne pracownika, zaś taryfikatory kwalifikacyjne akcentują jego kwalifikacje rzeczywiste.⁷

7. Metody badań zawodoznawczych

Metodologię badań zawodoznawczych można określić jako dział wiedzy za-

wodoznawczej, który zawiera założenia teoretyczne, procedurę, opis metod i

technik badawczych, propozycję kryteriów i narzędzi empirycznych, służących do:

a)    analizy treści i struktury pracy, zawodów i kształcenia zawodowego,

b)    analizy przemian w treści i w strukturze pracy, zawodów i kształcenia zawodowego pod wpływem postępu technicznego,

c)    ujawniania współczesnych tendencji przemian pracy i w zawodach,

d)    opracowania kryteriów klasyfikacyjnych dla porównywalności zawodów oraz budowy nomenklatury zawodów nauczanych w szkole,

e)    analizy wymagań psychofizjologicznych i społecznych do pracy w zawodzie i na konkretnym stanowisku,

0 analizy wymagań kwalifikacyjnych do pracy w zawodzie i na konkretnym stanowisku pracy,

g)    zbierania materiału do konstruowania charakterystyk kwalifikacji na różnych szczeblach szczegółowości, w zależności od celu, jakiemu charakterystyka powinna służyć,

h)    badania wartości informacyjnej (orientacyjnej) i propagandowej różnych form prezentacji charakterystyk kwalifikacji.'⁷

Metodologia badań zawodoznawczych jest działem, który dopiero się rozwija.

Niewiele jest jeszcze badań, które można zaliczyć do zawodoznawczych. Należą

do nich badania prowadzone przez K. Korabiowską-Nowacką czy W. Rachalską.

Prace K. Korabiowskiej-Nowackiej dotyczą budania zadań zawodowych i przydatności zawodowej. Zaś W. Rachalska proponuje schemat analizy zawodu, pod kątem wymagań charakterystyki kwalifikacji. Według tego schematu prowadzone były badania w latach 1975-1980 przez Instytut Kształcenia Zawodowego.⁷⁹

W latach dziewięćdziesiątych badania nad analizą zawodów i kwalifikacji zawodowych oraz kształcenia szerokoprofilowego w niektórych zawodach prowadzone są w Instytucie Technologii Eksploatacji (dawniej Międzyresortowe Centrum Naukowe Eksploatacji Majątku Trwałego) w Radomiu.

Analiza zawodu powinna być przeprowadzona w kategoriach psychologicznych (zadania i czynności zawodowe, wymagania psychofizyczne, cechy osobowościowe), dydaktycznych (wiadomości, umiejętności sprawności zawodowe), socjologicznych (dominujący system współdziałania w pracy zawodowej).⁸⁹

Podstawowe działy schematu proponowanego i stosowanego w badaniach pod kierunkiem W. Rachalskiej i J. Kowalczyk przedstawiają się następująco:

I. Znaczenie zawodu w społeczno-gospodarczym rozwoju kraju.

II. Psychologiczna analiza pracy w zawodzie (treść i struktura pracy w zawodzie):

1)    katalog zadań - struktura molarna;

2)    katalog czynności — struktura molarna;

3)    czas i kolejność wykonywanych czynności - struktura formalna;

4)    katalog funkcji — struktura funkcjonalna;

5)    udział procesów biopsychicznych - struktura modalna.

III.    Analiza pracy w aspekcie sytuacji trudnych:

1)    analiza pracy zawodowej oraz sytuacji przy stanowisku pracy;

2)    katalog typowych sytuacji trudnych wynikających z:

—    zadań zawodowych,

—    wurunków realizacji zadań.

IV.    Dydaktyczna analiza pracy w zawodzie (treść i struktura wiedzy zawodowej):

1)    informacja o możliwościach kształcenia w zawodzie;

2)    katalog podstawowych rodzajów wiadomości:

-    ogólnokształcących,

-    zawodowych;

3)    katalog podstawowych umiejętności zawodowych;

4)    katalog podstawowych sprawności i nawyków;

5)    możliwości doskonalenia w zawodzie.

V.    Techniczno-produkcyjna analiza pracy:

1)    przedmiot pracy;

2)    środki pracy;

3)    produkt pracy;

4)    technologia procesu pracy.