Bilinkiewicz8

490 łSyckiairim

Wm» Ni wsporniki' o okresie lrv/rnia moralnego. Był co system opieki w taMakwh dla psychicznie choiych, oparty mi oddziały woniach psychologicznych i społecznych. stosowany w pierwszej połowie XIX wieko. Zakłady cc były wówczas ijuk\ często lekarz i jego rod/ina jadali razem z pacjentami. Pacjenci byli traktowa* juko członkowie rodziny — zarówno personel, jak i inni pacjenci oczekiwali od mch pogramy zachowań i dostosowania się do dobrego standardu życia.

Kładziono Hucisk na zachowanie i odtwarzanie przydatnych w życiu umiejętności. Psychiatra rozmawi.il z chorym o jego dotychczasowych zajęciach, współpracował z rodzinami, podejmował wysiłki, aby /dobyć zaufanie chorych i żeby zaspokajać ich potrzeby.

Wielką wagę przywiązywano do warunków panujących w zakładzie, starano się upodobnić je do domowych, tak aby były pogodne, urozmaicone. Pacjent był ćwiczony — tak dulccc. jak w jego przypadku było to możliwe — w pełnieniu codziennych czynności.

Podobne metody stosowano w Polsce. Janikowski w XIX wieku zalecał oddziaływanie na umysł chorego poprzez łagodne traktowanie i podkreilał korzystny wpływ pracy na samopoczucie, sen. łaknienie. Postulował zróżnicowanie zajęć pacjentów, w zależności od ich zainteresowań i umiejętności, indywidualną ocenę i wynagradzanie pracy. Zalecał wspólne zabawy, takie jak gry w piłkę, bilard, strzelanie z luku rtp. oraz zabawy ..umysł zajmujące*', do których zaliczał gry w karty, zajęcia literackie, przedstawienia teatralne, rysowanie, słuchanie muzyki, grę na insinmientueli. śpiew chóralny. Postulował, aby organizowano w s/pitulach psychiatrycznych koncerty, pikniki, zabawy, dostarczano gazety, u dla niektórych chorych uważał nawet za celowy udział w polowaniach i jazdę konni). Radził, aby w nagrodę za dobre sprawowanie, dawać pacjentkom nuiłcriuly. żeby same mogły szyć sobie ubrania oraz żeby do minimum ograniczać izolowanie chorych.

Cenne inicjatywy podejmowały organizacje społeczne, m.in. Warszawskie Towarzystwo Pomocy Lekarskiej i Opieki nad Umysłowo i Nerwowo Chorymi, założone w l*W r.. którego celem było; zapewnienie ubogim bezpłatnej pomocy lekarskiej, udzielanie pomocy materialnej wypisanym ze szpitala oraz rodzinom chorych, przeszkolenie personelu opiekującego się chorymi, w razie potrzeby również w ich domach, wyszukiwanie rodzin, które przyjmą chorych, zakładanie domów, kolonii, ogrodów, warsztatów, w których przewlekle chorzy znajdą opiekę i zajęcie pud nadzorem lekarzy specjalistów.

Ochrona zdrowia psychicznego

Według definicji WłłO zdrowie to pełny dobrotian fizyczny, psychiczny i społeczny. u nie tylko brak choroby lub kalectwa. Taki idealny stan rzadko jest uuąpii) I to na niezbyt długo. Nie ma ścisłej definicji zdrowia psychicznego. Najc/ęwKj przyjmuje się. że jest to pojęcie wielowymiarowe, raczej proces tur uw kontinuum między zdrowiem i chorobą. Jest tu proces, który w czasie życia człowieka to zbliża się tło idealnego ..dnbruttanu. to do granic choroby porowa)* się w szerokiej, niejasnej strefie ich pogranie za. Powodzenie lob porażki • lei wędrówce zależą m.in. od zdolności przystosowawczych człowieka, jego systcaw

Organizacja psychiatrycznej opieki zdrowotnej w Polsce 491

wwtości. poziomu zaangażowania, jak i od czynników zewnętrznych: systemu oparcia społecznego i obiektywnych trudności, które się napotyka.

Zdolności przystosowawcze są plastyczne, podatne na trening, da się również kształtować system oparcia społecznego — można zatem podnosić poziom zdrowia psychicznego zarówno jednostki, jak i całego społeczeństwa. Doskonalenie takie jest najskuteczniejsze u osób młodych, dlatego w programach promocji zdrowia największe znaczenie ma wszechstronny rozwój dzieci i młodzieży. W takim dążeniu do doskonałości łatwo jednuk popaść w szkodliwą przesadę i pozbawić dziecko beztroskiej radości życia i możliwości prawidłowego rozwoju emocjonalnego. Zarówno dziecko, jak i człowiek dorosły ma prawo do zaspokajania podstawowych potrzeb, m.in. wolności, bezpieczeństwa, niezależności, szacunku i tolerancji ze strony otoczenia.

Zaspokojenie tych oczywistych potrzeb jednostki wymaga we współczesnym społeczeństwie wszechstronnych działań, które — jak wykazały doświadczenia wielu krajów — nie są możliwe bez właściwych uregulowań prawnych. W Polsce takim aktem prawnym jest Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego.

Stulania o ustawowe określenie praw chorych psychicznie i zasad organizacji opieki nad osobami z zaburzeniami psychicznymi trwały w Polsce kilkadziesiąt lal. Brak regulacji ustawowej pozbuwial pacjentów lecznictwa psychiatrycznego instytucjonalnej ochrony ich praw obywatelskich w razie konieczności zastosowania przymusu zewnętrznego. Brak właściwej regulacji prawnej utrudniał równic/ pracę personelu psychiatrycznej opieki stacjonarnej.

Organizacja psychiatrycznej opieki zdrowotnej w Polsce

System opieki psychiatrycznej w naszym kraju oparty jest na zasadach:

-    dobrej dostępności i ciągłości opieki:

-    kompleksowości działań w określonym rejonie obejmjącydi świadczenia profilaktyczne, diagnostyczne, leczniczo-rehabilitacyjne i konsultacyjne;

-    powiązania funkcjonalnego i ścisłej koordynacji pracy służb psychiatrycznych na obszarze objętym ich opieką:

-    integracji działalności psychiatrycznej opieki zdrowotnej t całym systemem służby zdrowia, a szczególnie z podstawową opieką zdrowotną oraz instytucjami i organizacjami, których działalność moic mieć wpływ na stan zdrowia psychicznego populacji.

Rozpoczęte w latach sześćdziesiątych starania o reorganizację systemu lecz-•tfiwa psychiatrycznego w myśl podobnych założeń dały wymierne rezultaty, ■urno ze napotykały poważne trudności, wynikające z niedoboru kadr. hard/u niekorzystnego rozmieszczenia psychutryczroch łn/ek upńkyck prawie cał-branego braku form opieki pomaluj i artwy^iwmąąrej seca poradm zdrowia psychicznego. Sytuacją P»gre**ał kamaułałny tiaa lahme/ny. itajd /MkxM> uycli i /byt dużych szpitali psychiatrycznych, nunnrranyd ttmtro omów-•mionu* na taranie kitiju.