Atlas muzyki5

, ^dnlowłcczc / muzyka Kościoła wczesnochrześcijańskiego 181

i wm antyk I w®⁴*

okresieKródohi (I VI w.)

Si «|a w **<*!? *^{m,nv chr}*tSl;

Silnio «' Antiochii, centrum misyjnym iv\vvi.A UirAsłcijanic. w ciągu tr/cclt pien*-stuleci, tworzyli małe (zakazane) sekty po-»nxl ant.vczm>|*»gańskiego otoczenia. Zmiana _m Aiuitejł nastąpiłaIV w., wraz z cuyktcm me-MAskim x 313. który zezwolił chrześcijanom w swobodę kultu religijnego. Do źiódeł muzyki wtwmcwhweśrijańskiej zalicza się: żydowską muzykę świątynna, przede wszystkim intdwję śpiewów psalmowych: muzykę poinego antyku, związaną z hefleń-skini obszarem śiódziemnomorekim.

Hymn / O\yrynehos (rys. A)

Udziiil instrumentów w liturgii był zakazany, imuiwano je za luksus. Instrumenty wiązały się .•pogańskimi kultami i odwntcaly uwagę od Słona. które nale/ulo przekazać. W Kościele wschodnim zakaz ten obowiązuje jeszcze ri/iś. Jednak w czasie spotkań towarzyskich dopuszczalne było wykonywanie religijnych śpiewów : akompaniamentem kitary (lecz nie orgiastycz-nego aulosu). fragmentarycznie zachowała się jedna taka pieśń, pochodząca z Oxyrynehos w Egjpde, z III w. Tonacja i lytm wskazują na wzorce hellenistyczne.

Sw PAW EL wspomina „psalmy, hymny, pieśni pełne ducha**(Ust do Efezjan 5.19; List do Ko-wsan 3.16), w kontekście domowego kultu Chrystusa, a nie muzyki ściśle liturgicznej. Śpiewy psalmów (psalmodia) oraz do tekstów nowych (hynmiHlfa) staną się później głównymi typami chrześcijańskiej muzyki wokalnej.

P^taodi? Irys. B). Psalm składa aę z wersów liczbie sylab. Każdy wers. w obrębie określonego łonu psalmowego, jest wykonywany "cdiug jednakowej formuły psalmowej:

'^ini,iiau' zwrot rozpoczynający, na ogól wstepu-

|g§    .............    ^y‘>

-    tenor (tuba, reperaasió), ustalona wysokość recytacji psalmu, przy czym liczba dźwięków zależy od liczby sylab w wersie;

~/1exa. mała cezura odpowiadająca składni wersu. w której glos nieco się wwofuje („sic flcc-titur*’);

-    medium, wewnętrzna kadencja z niewielkim melizmatem („sic mediatur’);

-    termmdiio. prowadzi do ftnaiis. dźwięku końcowego (.et sic fmitur*^.

Na ogół nic następuje od razu kolejny wers. lecz interpolacyjna u/ityfona (glos przeciwny). Aby umożliwić dobre przejście, zakończenie wersu psalmowego ulega zmianom, odpowiednio do początku amyfony. Psalmista musiał oponować tzw. odmiany (na ogół na słowach H»e^ru«n

amen", skracanych MW ,1 A ttvs. B - przekaz poznorzymsU - poka/u ? £    teao rodzaju wraz i odpowmdn-

ylbn. Aniyfona na feP/K wers psalmowy (schemat na

ry*8>.

Rzadko wykonywano psalm w całości, na ogół wykorzystywano fragmenty lub wybór pojedynczych wersów.

Psalmodia respońsoriaimi Szczególnie kunsztowną formę wykonań antyfon i wersów psalmowych (skrót V) stanowiła psalmodia responsorialna. polegająca na przemiennym śpiewie chóru i solisty (w mszy: alleluia. gradual, w ofticium: responsoria). Wersy psalmowe są ograniczone do jednego. wykonywanego solowo przez psalmistę, z bogatymi mełizma-tami. Antyfona staje się „odpowiadającym** refrenem chóralnym (responsorrum). powtarzanym w zakończeniu. Rys. C pochodzi z najstarszej liturgii mediolańskiej.

Sposoby wykonania śpiewów wczesnochrześcijańskich

Śpiew wymienny jest potwierdzony bardzo wcześnie. Był określany terminem untyfonulny luban-foniczny (gr.. przeciwstawny głosowo) oraz re-sponsorialny lub respomoryjny, (tac., odpowiadający), Określenie śpiew antyfonalny odnosi się raczej do równorzędności partnerów (wymienny śpiew dwóch chórów), śpiew responsorialny natomiast wskazuje na wymianę solisty i chóru. W śpiewie antyfonalnym istniało szczególnie wiele możliwości formalnych (rys. D):

-proste powtórzenie: każdy nowy wers (V) śpiewa się na tę samą melodię;

- powtórzenie progresyjne: na tę samą melodię śpiewa się po dwa wersy, przy czym chóry wymieniają się (później stało się to zasadą wykonania sekwencji);

-formy refrenowe: po dwóch wersach na tę samą melodię, śpiewanych kolejno przez chór liii. oba chóry wykonują refren o jednakowym tekście i melodii.

Istnieją tez formy mieszane wymienionych modeli podstawowych. Jak się wydaje, w śpiewie responsorialnym preferowano formy refrenowe, gdyż w tym wypadku chór. tzn. na ogól wspólnota wiernych, podejmował refren, podczas gdy solista wykonywał nowe odcinki.

Hymnodia (rys E) obejmowała śpiew nowych tekstów, początkowo takiej prozy, jak wielka do-ksologia Gloria in rxcc/sŁ\' Deo. Pierwsze teksty wierszowane pochodzą od św. AMBROŻEGO, biskupa Mediolanu, oraz MILARIUSA Z POITIERS.

Wzorem dla hymnów ambrozjuńskich były ma-dram św. EFREMA z Fdessy (Syria. IV » ), który pisał strofy z chóralnym refrenem śpiewane dó ulubionych melodii HARMON1USA. Św AMBROŻY zalecał śpiewać swe hymny ku wzmocnieniu ortodoksów- - z małą dokoofagią „Chwała Ojcu i Synowi, i Duchowi Świętemu" podczas gdy arianie śpiewali. „Chwata Ojcu poprzez Syna w Duchu Świętym”, przy czym dwa chóry wykonywały strofy, n ogół wiernych matą doksoloeię jako refren.