Atlas muzyki"4

XX w. / muzyka po roku 1950 11 / minique concrcte, przypadek, kolaż 549

Partytura składa się r. ramek obejmujących różne struktury, zapisane tradycyjną notacją, bez kresek taktowych, w wartościach rytmicznych o przybliżonym czasie trwania dla różnych instr. (kolory). Ich zestawienia tworzą migotliwą grę barw dźwiękowych (rys. A). Ważn. dzieła: Symfonia III //K(!983.1992). Lan-cuch /-///(1983.1985.1986); Koncert fart. (19881 | Cytat, kolaż

Cytat to dawna technika wprowadzania odniesień i umieszczania w dziele treści zewnętrznej (cytat Bachowski BERGA, a 520). Kolas jest połączeniem różnych materiałów i technik w no-

_|wy. artystyczny kształt - w muzyce przez cytat.

oojet trouyi. musiąue amerite itp. Cytat i kolaż rozszerzają psychologiczne wymiary dzieła: ukazywane są różne czasy i przestrzenie.

Cytat i kolaż mają szczególne znaczenie dla Bern-da Aloisa Zimmermanna (1918-1970): zajmował go czas jako przeżyta realność, jako problem filozoficzny i artystyczne zadanie. Przeszłość, teraźniejszość i przyszłość tworzą, jego zdaniem, następstwo w czasie kosmicznym, ale nie w umyśle: „czas wygina się w kształt kuli" Nowa pluralistyczna technika kompozytorska ZIMMERMANNA (1968) odpowiada wiclo-warstwowości naszej (muz.) rzeczywistości.

W Antyfonach nawarstwiają się różne sposoby gry (altówka), struktury dźwiękowe (wiolonczele - aleatoryzm). tajemnica (dźwięk D dla Deus. Doris). słowne cytaty z tak różnych czasów i obszarów, jak CAMUS i Biblia, głośno recytowane przez pierwszego i drugiego wiolonczelistę. Warstwy znaczeniowe i czasowe łączą się w ekspresyjną scenę (rys. B). Najważniejsze dzieło Zimmemianna. opera Die Sałdatcn (Żołnierze; 1958-19641 wg LENZA. łączy muzykę, często wielowarstwową, z multimedialnym przedstawieniem na scenie (projekcje itd.). Nadzwyczajna przejrzystość cechuje późne szkice orkiestrowe Stił/e und Lhnkehr (19701 Kompozytorzy (ur. 1919-1919) nr. 1910: SAMUEL BARBER (zm. 1981), ROLF LIEBERMANN (zm. 1999). JEAN MARTINON (zm. 19761 MARIO PERAGAL LO. PIERRE SCHAEFFER (zm. 19951 WILLIAM SCHUMAN (zm. 1992). HEINRICH SUTER M EISTER (zm. 1995); ur. 191I: GlAN-CARLO MENOTTI; ur. 1912: JOHN CAGE (zm. 1992). JEAN FRANCAIX. IGOR MAR-KEYITCH (zm. 1983): ur. 1913: BENJAMIN BRITTEN (zm. 1976), RENE LE1BOWITZ (zm. 1972), WITOLD LUTOSŁAWSKI (zm. 1994); ur. 1915: HUMPHREY SEARLE (zm. 1982); ur. 1916: MILTON BABBITT. HENR1 DUT1LLEUX. HELMUT EDER. ALBERTO GINASTERA (zm. 1983). S1EGFRIED REDA (zm. 19681 KARL SCHISKE (zm 1969); ur. 1917: ISANG YUN (zm. 1995); ur. 1918: JURG BAUR. LEONARD BERNSTEIN (zm. 1990). GOTTFRIED VON EINEM (zm. 19961 ur. 1919: SVEN-ERIK BACK, ROMAN HAU-BENSTOCK-RAMATI (zm. 19941 ROBERT SUTER.

w«kir(ni imusiuiH" concrćtc). Tfemiln przez PIERRE A KmEFFERA oki^enic muzyki z głośni* tookretmm maicrwłcm dźwiękowym - jak hala*, dźwięki łnstr.. śpiew ptaków - na-IgMjiń na łusmę i opracowanym w studiu ORTF E5 wybór, ptzetworzcnic i kolaż (w przeci-iwiiWWli; do ntuzyki elektronicznej, s. 555). Po pierwszym koncercie w Paryżu P. SCHAEFFER i P HENRY założyli Groupe de musique tutltrłt<. w której pracowali także MESSIAEN (od 1952; TvnhrtS’dur+es\ BOULEZ (Etiudy /. /A później HAUBENSTOCK-RAM ATI, MA-LEuXENAKlS i inni. Po kiytyce BOI 'LEZĄ. dotyczącej braku pomysłów i zbytniej prostoty, w 1958SCHAEFFER zainteresował się muzyką dektroiL. zakładając Omupe de Recherches Mu-Siada de TO R TF.

PttyfaMk

Nąprażnkjszy przedstawiciel tzw. muzyki ekspe-tytnentahtej. działań muz., często związanych nun. z gestem, tańcem, malarstwem, muzyki, któr^ „skutek nie jest przewidywalny**, to;

John Cagc, ur w 1912 w Los Angeles, zm. w 1992 w Nowym Jorku; uczeń COWELLA i 9CHONBERGA; współpracował z choreografią M. CUNNINGHAMEM (od 1942)i pianistą D. TUDOREM (Europa 1954); autor wielu inspirujących dzieł i pism; jeden z głównych ptżedstmvidcli awangardy muz. Jako pierwszy:

- świadomie wyrzekł się tradycji i otworzył na nowe doświadczenia estetyczne - gra szmerów zamiast systemu dźwiękowego;

-niestosował określonych założeń formalnych, lecz spontaniczne, pełne fantazji działania (for-ma otwarta), często z inspirującymi je grafikami (s. 522); przeciwstawił się zamkniętemu dziełu sztuki (opus); wprowadził nieokreśloność i przypadek: utwory oparte na aleato-rycznych działaniach losowych (s. 553. 557);

“ P°d wpływem filozofii dalekowschodniej wy-izekł się subiektywizmu (od 1945). operował dźwiękiem obiektywnym i wyobraźnią (ucznio-wie RILEY, REICH; minima/musie, s. 559). Cagę jest wynalazcą „preparowanego fortepianu" (Bacchana/e, 1938): zmiana dźwięku przez umieszczanie papieru, drewna, metalu lip. między strunami instrumentu. Skrajne antydzieło 433" (tacet w 3 częściach. 1952) stało się świadomą prowokacją publiczności. W 1958 Cagc. wcześniej wyśmiany, proponuje w Darmstadt swoją muzykę przypadku jako alternatywę dla skostniałego europejskiego serializmu.

Koncert fort. Cage*a (1958) stał się przełomowym przeżyciem dla WITOLDA LUTOSŁAWSKIEGO (1913-1994). który miał juz w swym dorobku wiele dzieł aeoklunyczaych. na wirtuozowskie Wariacje nt. Paganiniego na 2 fortepiany (194)). W Crack weneckich używa po rw pierwszy przypadku, zresztą inaczej niż < A< iE, w określonym kompozylomkim ce'u: uby osuj-gnać bossie W niunme. niemożliwe ranotowu-S^adźwietowA posługuje we aleaiorytnmn kontrolowanym.