Atlas muzyki 1

XIX w. / muzyka orkiestrowa VII / koncert fort. I: Chopin, Schumann 503

,v U koncert fortepianowy dominuje nad *    .urn tu inne instrumenty; wzorem są kon-

“<tOZARTA i BEETHOVENA

STEIBELT (1765-1823) stal się zna-i»ck\ swttnu tremolo oraz barwnym, malar-SimSnnicnkwn. Jego /// Koncert fort, jest opa-tytułom, podobnie jak symfonia progra-^tr7„2. L otos* (Burza). Vt Koncert - Le voyage ® ^ StotU SbBemani (przed 1816, po operze ,HERL'BIN1EGC».

laCRAMER (1771 -1858) komponował wir-iRtfo^^kie koncerty w stylu brillant.

; M VON WEBER (1786-1826), wirtuoz for-gpienu. skomponował 2 koncerty Fort.: C-dur op II (1810) i Es-dur op 32 (1812). Podstawę dla Sittctrtsrikk f-ttioll op 79 (1821, prawykonanie « Berlinie tydzień po Wolnym strzelcu) stanowi tomantyczny program: średniowieczny zamek ijegowadezyni. skarga krzyżowców oraz radość Kjwroni. Formalnie jednoczęściowy, lecz wie-looddnkowy (wywar! wpływ na LISZTA).

IN. HUMMEL (1778-1837). uczeń MOZARTA. komponował z wdziękiem, romantyczną barwnością i blaskiem, co słychać szczególnie w Koncercie a-moll op 85 (ok. 1816). który antycypuje już styl CHOPINA, choć nie dorównuje mu pod względem melodyki i bogactwa harmonicznego (za to jest podobny w figuracjach). Inni kompozytorzy: FRANCISZEK LESSEL (1786-183$). potpourri z polskim tańcami (1813): JOHN FIELD (1782-1837), części wolne „utkane z woni róż i śnieżnej bieli mii** (SCHU MANN

0    VII Koncercie, 1835); W. F. KALKBRENNER (1785-1849), „marcepanowe zjawisko” (HEINE);

1    MOSCHELES (1794- 1870); H. HERZ (1803-1888); S.THALBERG (1812-1871).

— Andante spianato (1834) i Grandę polonaise brillante Es-dur op 22(1830-1831). SCHUMANN z entuzjazmem powitał wariacje Chopina m. LA cl darem („Panowie, kapelusze z głów, oto geniusz”), podziwiając indywidualność. fantazję i wielkość owego wczesnego „opus 2*' (AmZ 1831). Koncerty Chopina były inspirowane miłością do śpiewaczki KONSTANCJI GŁADKOWSKTEJ: „Bo ja już może na nieszczęście mam swój ideał, któremu wiernie, nie mówiąc z nim. już pół roku służę, który mi się śni, na którego pamiątkę stanęło adagio od mojego koncertu** (1829).

Ponad romantycznym dywanem dźwiękowym smyczków i rozległą partią lewej ręki (zob. analogiczną iigunicję u MOZARTA) wznosi się szeroko zakrojona, diugooddechowa melodia, z którą stapia się delikatna, pełna wdzięku ornamentyka w manierze belea litowej, z ekspresyjnym, ale stylowym rubato. Chopin powtarza temat 3 razy z wariantami, jak nowe strofy pieśni (A. A* A**); przed ostatnią rozbrzmiewa dramatyczny rec. w moll, z oktawami w partii fortepianu, niczym błyskawice na tle ciemnego, wzburzonego tremola smyczków (rys. A).

O podobnym Adagio z Koncertu c-nwU Chopin pisał: .Jest to jakieś dumanie w piękny czas wio-snowy, ale przy księżycu. Dlatego też akompaniuję go sordinami” (list do TYTUSA WOY-CIECHOWSKIEGO, 1830) Wirtuozowskie części skrajne koncertów tchną fantazją, uczuciem, pomysłami i tanecznym impetem. Siła uczuć przywodzi na myśl BEL I HOVENA („Tak jak Hummel upowszechnił styl Mozarta, tak Chopin wprowadził do sali koncertowej ducha Bcethovena**; SCHUMANN 18351.

szych taktów Caprtccla.

F. Chopin 0810-1849) pisał dzida nu fortepian i orkiestrę wc wczesnym okresie twórczości. Faktura orkiestrowa ustępuje tu purtii fortepianu. co podkreśla jego solistyczny churukter. Utwory w kolejności powstania:

Wariacje Itdur nt . IA<ci darem la mana z Don Ctinvunnieuo MOZARTA op. 2 (1827).____

F. Mendelssohn-Bartholdy (1809-1847) zyskał uzianic jako miody pianista (mając 14 lat. gra! na fortepianie przed GOETHEM, m.in. VSymfonię BEETHOVEN A); niektóre kompozycje:

-    koncerty na 2 fortepiany E-dur (1823, dla siostry FANNY) i As-dur i 1824):

-    / Koncert fort. g-moll op. 25 (1831), LI Koncert fort. d-moll op. 40 (1837);

-    Caprlcclo brillant, h-moll, op 22 (1825—1826); Rotulo brillant, Es-dur op. 29 (1834); Serenada i Allegro op. 43 (1838).

Wirtuozowską pianistykę Mendelssohna przepełnia nerwowy niepokój i zarazem uduchowiona szlachetność. Świadectwem geniuszu kompozytora może być lutniowa subtelność pierw- FmiZia A-dur na tematy polskie op 13 0828). i Sn^ Ut/Mccmtak /w/«ropJ411S2S);

1 ito^c f-mollop. 2t (1829-1830 oznaczany 2). e-motlop 11 0830. Juko nr 1 >;

R. Schumann po 3 próbach zmierzenia sie z formą koncertu (fragmenty w f-moll. F-duc d-molL 1829-1830,1839) wyzna!: ..Nic potrafię skomponować koncertu dlii wirtuozów, muszę pomyśleć o czymś innym” (do CLARYi W 1841 stworzy! jednoczęściową Fantazję a-moll na fort-iork.. na życzenie wydawcy w 1845 uzupełnioną 2 kolejnymi cz. - powstał koncert.

Utwór zaczyna się istną kaskadą akordów, jak gdyby gwałtownie rozsunęła «ę teatralna kurtyna. Temat główny lirycznie przeobraża akordową ideę i natychmiast z romantyczną giętkością moduluje do dur (rys. Bl i z powrotem Pierwszy temat poboczny ponownie podejmuje ruch ósemkowy, wszędzie panuje ścisła współzależność. Do pierwotnej Fantazji pasuje b. wolna cz. środkowa w As-dur z rolo klarnetowym. Koncertujący charakter ma ekąse syjna. komponowana kadencja Uys B). Cż II (z melodią wiol.) i finał ponownie podejmują motywy tematu głównego.

Schumann napisał tez jednoczęściowe utwory koncertowe tmrodukcjr ¹ -Allegro .ypnu^u/.'

G-dur op 92(1849*. często grywane przezCLA-RĘ. on* łntrndukcfc i AHejprrr d •mamD-Amr op 134 (1853, dedykowane BRAHMSOWI i