Atlas muzyki 2

/ muzyka orkiestrowa VIII / koncert fort. II: Liszt, Brahms 505

I/580CW_

I ^.A««Ł»do podóątu n» <twn kic-* •'    koncert ««>bodniqray «?£

¹ ’ '*®5Sram0«r (LISZT), t drugiej ^-^określoną. te równic boga--^£5Tbrahms). i* ;£?S3ńB vm koncerty fantastyką, part U^JgSym przeżyciem. poetycką ekspre-bogactwem brzmieniowym fortepianu, jak i orkiestry. Duże lianie mają również jego transkrypcje oper BBRLIOŻA

[ mon * kolejności powstawaniu: f*mkhmiairie\ymphonique(1834). oparta na SSStcmaii.ch z UUa BERLIOZA; SiJ/dkikm na fortepian i smyczki (ok. 1840). >)iorWiKe materia! Koncertu a-moll. zio-xx*go x dwóch wczesnych koncertów (1825): -CMtcdtosyntphonique (1834-1835), Psaumein-st/wwntal„Dtprbfwidis", programowa ilustr. «# Ó pomoc i wybawienia. 1-częściowy:

. Kodom jantostiaue (1836). na tematy hiszpańskie (wg GARCU);

Wariacje i Reminiscencje nt. opery Pury tanie Bdlmiego (1837-1839):

-Parafraza nt. Godsaie ihe Oueen i Rutę Britan-*W(I84I);

Kanon fart A-dur (1839,1849-1861). oznaczany jako II. prawykonanie Weimar 1857;

-    ^^a^” Pff^Lrta na motywach z Ruinen von Aihen BEETHOVENA (1848 1852):

-    Koncert fort. Es-dur{ 1849). oznaczany jako I. pwykonanie 1855 z udziałem Liszta, pod dy-rckgą BERLIOZA;

[tsr⁹;¹⁸⁵³'^m9)* p^rawy^fc-¹⁸⁶⁵

* nULOWEM realizującym partię solową, pod dyrekcją Liszta (s. 480, rys. A);

-^enuit zgierskich melodii ludo-*ych 118527) jest w zasadzie swobodnym opracowaniem 14 Rapsodii węgierskiej w formie tooocrtu (podobnie jak nr 13; nr 1-6 opracowane wyłącznie na orkiestrę).

w stylu węgierskim (1885. fragment). r“ pfiOą typowe są liczne transkrypcje. Do-”9CBenia sal koncertowych są tu równie ważne jak rapsodyczny charakter koncertów. Wcze-uiy przy kład jednocześciowoki i (ukrytego) programu - KonzertstOck op. 79 WEBERA, często wykonywany przez Liszta (s. 503).

Także Koncert lis-dur jest jednoczęściowy, od-cmkś żywe i liryczne następują po sobie a ttarta. kam zespolone. Tematy i odcinki A-K powracają przy tym po części w postaci wariantowej. Kadencyjne partie fort. znajdują się juk zwykle w zakończeniach ..części . tu jednak również na samym pocz.: kształtowane fantastycznie. niemal improwizacyjnie.

Koncert rozpoczyna się iKmicOTym motywem tutti („Wy. wy nic umiecie nic! , BOlowh ze

i n.). W Scherzu kompozytor efektownie wykorzystuje pizzicuto i trójkąt („Koncert na trian-giel”. HANSLICK; takt 79). W marszowym finale powracają wcześniejsze tematy (cykl). Liszt opracował również nu fortepian i orkiestrę Fantazję.. Wędrowiec” SCHUBERTA oraz Po-lacca brillante op. 72 WEBERA.

Jednym z poprzedników Liszta, który kształtował koncert fort. według symfonicznego założenia formalnego, wyznaczając orkiestrze istotną rolę. był HENRY UTOLFF(18l8-1891). Komponował on liczne Concertl symphonUfues ze scherzem (także z Intermśdc), a więc czteroczę-ściowe. Liszt dedykował mu Koncert Es-dur.

J. Brahms skomponował tylko 2 koncerty fort^ które ze względu na symfl charakter i ekspresyjną wirtuozerię należą do arcydzieł XIX w.

/ Koncert fort. d-moll op. 15(1856-1857, prawyk. Hanower 1859). Brahms, będąc pod wrażeniem IX Symfonii B EETHOVENA, którą usłyszał po raz pierwszy w 1853 w Dusseldorfie; skomponował Sonatę d-moll na 2 fort. (że scherzem). I cz. utworu opracował najpierw na orkiestrę („moja nieszczęsna symfonia”), a ostatecznie nadał dziełu kształt koncertu fort. Scherzo z sonaty znalazło się później w Niemieckim reąidcnt, jako marsz żałobny Denn al/es Fteisch. Namiętność i piękno tematów były przypuszczalnie inspirowane miłością Brahmsa do CLARY SCHUMANN, której „subtelny portret” kompozytor maluje w Adagio

(list do CLARY. 1857).

II Koncert fort. B-dur op. 83 (Preflbaum pod Wiedniem i 881) ma Scherzo w d-moll jest wiec czteroezęściowy *    strukturalnie jest raczej

„symfonią z obligatoryjnym fortepianem (HANSLICK). Dzido promieniuje wielkością inspirowaną dostojeństwem przyrody Koncert rozpoczyna się szeroko zakrojonym tematem granym przez róg. następnie imitowanym przez fortepian wc wznoszących się akordach. Temat wykazuje klasyczną, symetryczną strukturę, jednak nie2x2 takty, leaz romanc. rozszerzeniem -2x3 takty (rys. B) Temat Andante, grany przez solową wioŁ. został później wykorzystany w pieśni łmmer leisrr wlrdmein Schlununer (rys. B; zob. s. 467).

W rozjaśnionym odcinku Fis-dur w Andante brzmi pieśń Todessehnen (op 86 nr 6.1881). Treścią koncertu jest czyste brzmienie, które staje się muzyką absolutną, ulegającą transcendencji ku wyższym, niepojętym rejonom.

Inne koncerty fort. XIX w.:

C. FRANCK, Variations sym/thoniąue* (1885);

C. SAINT-SAENS. 5 koncertów: D-dur op 17 (1858). g-moll op 22 (1868). Es ttur op 29 (1869). c-moll op. 44 (1875). F-dur op 103 (1896); Karnawał zwierząt nu 2 fort. i ork. (1886). Fantazja afrykańska op 89 (1891);

E. GRIEG. Koncert tt-moliop 16(1868);

P. CZAJKOWSKI. 3 koncerty b-moU op 23 (1874-1875), G-dur op 44 (1879-1880). Es-dur op. 75 (1893); Fantazjo op 56(1884);

A. PVORAK. Koncertg-nntUop 33 (1876),

R. STRAUSS. Burleska (1883 -1886).