Atlas muzyki6

/ muzyka na instrumenty smyczkowe II; muzyka nu instrumenty dęte 353

tto”*

. * rtx** baroku używana niemal wy* msituineiu orkiestrowy. w XVII w. ^w niinych rozmiarach.

* j« instrument realizujący h.e,; .wtuiii'

wT^,''VV ud D. UABR fELEOO (pr«d ;^CwJr<r JACITUNIEGO (1701). i BACH skomponował w Kot hen 6 Suit na Airttirsoh' - pii»ln kskordaturą (C-C-d-g), \\e* na wiolonczelę pięciostrunową (riolapom-m dodatkowa struna r¹).

Statyk* kameralna

]>. miwq określa aę wsrelką muzykę przczna-aion d!.« Jednego wykonawcy lub na małe ob* mjy fokmr. a więc duety. tria. kwartety itp. \V cerach baroku muzykę kam. reprezentowały j«i sonaty na 1-2 instr. melodyczne i bc. (rys. C 0) Uwory tego typu zaczęły powstawać po 1600. gdy przeniesiono zasadę monodyczną xc sztuki wokalna na grunt praktyki instr. (GABRIELI. M AR INI. ROSSI).

Głównym gatunkiem barokowej muzyki karne* rolnej była wanta triowa w fakturze tr/ygiosowej (czworo wykonawców). Typowa obsada głosów górnych: 2 skrzypiec (CORELLL HANDEL), ukie 2 flety, oboje altówki lub zestawienia mic* srane (rys C; 1144. rys. B).

Gdy wosSę mową wykonuje się w obsadzie zwie* toktotniong (od 2 instr. w glosie), jej przyporząd* kowanie zmienia się z solowej muzyki kam. na muzykę mtearmę - coneerto (grosso).

Sonata triowa wyrosła z weneckiej Citnzt*n y, so-aot)\ smfoHli - wieloodcinkowych form. takich uik wczesna Sonaia a tre O. P. C1MY (1610) onusonata na skrzypce lub komet i bc. MARI-NIEGO(rya D). Do ok. 1700 wykształciły się 2 podstawowe typy: sonata kościelna Uh chiesa) ¹ kameralna (Ja camera: s, 144 i n.).

W sooacie kościelnej w partii bc. wykorzystywano organy (z wiolonczela lub fagotem). Rys. C pokazuje patetyczny styl wstępnego Grmc. ARCANGELO COREL LI (1653-1713). Fusi-gnmoiod 1671 w Rzymie opublikował po l2so> nat da chiesa i da camera w op. 1-4(1681—1685, I6S9.1694). 12 Sonat skrzypcowych op. 5 (1700). 12 Concmi gmssi op 6(wyd. pośmiertne 1714). Styl COREL LEGO jest pracstizcnny. zrównoważony Osiągał monumentalne, barokowe efekty przeznaczając swe sonaty i concerti grosa dbwiehi wykonawców (do ISO).

Sonaty tiiowe pisali m.in. BUXTEHUDE (op 1 i 2), HANDEL (op. 2 i 5). BACH (Musicali-tekes Op/er), PERGOLES1 (trzyczęściowe). SAMMARTINL

Gtosy górne. zwł. wcz. wolnych, bogato ornamentowano (O** E** traktatu Yersuck..).

Instrumenty dęte    . .......

Hec barok cenił miękkie, pastoralne. lecz także zwinne i wirtuozowskie brzmienie fletów podluz-mch    d hec./lute ilouce). Istnieje bogata lite-

na ten instrument. zwł. sonaty i koncerty lV(VALDi. TELEMANN. BACH. HANDEL), w XVIII W. coraz bardziej rozpowszechniał się ekspresyjny flet poprzeczny (Jhte tf Allemagne), wraz z epoką sentymentalizmu (Bnpfind-

Mtmwr Sili) ok. 1750-1760 wyparł lici podłużny. Podręczniki gry na flecie poprzecznym HOTTE-TER RE’A (1707) i J..!. QUANTZA (Vem,ch einer An\\vL\mg dlc hi file truwrsiśre su splelcn, Berlin 1752, rys. E) świadczą o wysokim poziomic technicznym i muz. Do najsławniejszych miłośników i wirtuozów fletu poprzecznego należał król Prus FRYDERYK WIELKI.

Obój występuje w partiach solowych w muzyce orkiestrowej, a także kam„ również w odmianach altowej danwre. i tenorowej - da cacciu.

CVnk (komet), na ogól w zespołach, np. jako instrument sopranowy z chórem puzonow. w czasach późnego baroku został zastąpiony rogiem. Puzony pojawiały się w pełnych chórach (S, A. T. B) tylko w obsadzie zespołowej.

Trąbka barokowa wykorzystuje 2 typy zadęcia: darmo-pełne blasku work. partiach tutti lub solo. w fanfarach i koncertach - i principak. brzmienie miękkie, naśladujące głos wok.. jak w dziełach PR AETORIUSA i SCHEIDTA.

Fagot, instrument z grupy continuo; w orkiestrze lub mniejszych zespołach (rys. A).

Róg. róg myśliwski (como da caccia). nie był instrumentem solowym, w orkiestrze od czasów LULLY*EGO (1664).

Wczesna faktura zespołowa W XVn w. - we wczesnym okresie muzyki czysto instrumentalnej - istniały jeszcze rozmaite zestawienia zespołowe; brakowało norm dotyczących obsady. Typowym przykładem tego zjawiska są Symphoniae sacrae SCH UTZA. nawiązujące do wzorów weneckich (GABRIELI). Na fundamencie bel instrumenty prowadzą koncertujące partie solowe, jednocześnie charakteryzując tekst, np. 4 puzony przedstawiające żałobę w Mi fili Absalom (rys A. nr 13).

Muzyka hejnałowa

Solowe zespoły dęte powstawały w czasach renesansu i baroku do odgrywania hejnałów, tzw. muzyki wieżowej (niem. Turnimusik). Granie hejnałów było zadaniem strażników wieży, później tzw. piszczków miejskich. Mogli oni grać na piszczkach, knywutach, kornetach, szahunajach (Trewir 1 $93),ptconach oraz nitkach (Lipsk 1670,1694). Wykonywano sygnały, fanfary, chorały, utwory taneczne i sonaty wieżowe. Grano o określonych porach dnia: o godz. 3. 11. 19; w soboty o 13 (Halle 1571) oraz 10 (Lipsk 1670). W panująaj ówcześnie ciszy „religijna pieśń grana z wieży przez głośne puzony** (KUHNAU 1700) była bardzo poruszająca. Zachowały się m.in. bicinia chorałowe WANNEMACHERA (1553). Hora decinui (1670), oraz Ftinfsiiiwitige Nasende Musik (1685) J. CH. PEZELA.

Utwór w typie chorałowym na 2 cynki i 3 puzony (A. T. B) lub analogiczną obsadę smyczkową pochodzi z Hora Jednia (rys. B).

G. REICHE, późniejszy trębacz w zespole BACHA. napisał 24 Seue Quatriclnia (1696). Jeszcze BEETHOVEN skomponował 3 Equale (od łac. voces aetptales. głosy równe) na 4 puzony.

tr/c/imczonc nu dzień Wszystkich Świętych 812 do odgrywania z wież Lutzu.