Atlas muzyki4

zajmuj4 instrumenty smyczkowe, dęte przejmują mię akompaniamentu harmonicznego <2 rogi. 2 oboje, znh s. 65>. Styl jest harmonicznie prosty, za to śptewm. Wykształca się również II lemat. Głowna rolę odgrywają od ok. 173©—1740 północne Wiochy (SAMMART1NI. 1700-1775), później głównie szkoła rmumhcamska (J. STAMITZ. 1717-1757) oraz wiedeńska i MONN. 1717-1750: WAOENSEIL. 1715-1777).

.... Ł-Uaw/nd pOJŁtOCi jest ciicroczę* SrtdUię w tormic sonaty

H Br<MirT~* "^tofenll> CXl    XVI iw XVII

* *fosk» termin Antonin «»«utc«»* <polimmiroentulny (często>re>wmc*z ulosium wx>-l »t»s\siiik ba określonej formy. l\>przcamc*ką <srn*ma bvłtt JMąprtflMMtf **•*•"*! '**?*"?'•^któ_ tś w XVIII w. wyrwnIHu się w swej funkcji u\wr-

turv operowej C*oł\ v 154). ^    _

Si a 3 części (&rybku - wolna -szybka): częst I. u pianie tnodulacyjnym oraz w powtórzeniach odcinków, stanowi zalążek schematu allegra sonatowego (rys. A).

We woesnoldasycznej sinfonir stopniowo zaczyna zanikać basso continuo. najważniejszą pozycję

Symfonia klasyczna. Jest reprezentowana przede wszystkim w twórczości J. HAYDNA, który od 1759 do 1795 skomponował przynajmniej 104 symfonie, w tym 12 dojrzałych Symfonii tomlwn-stu*, jak też W A. MOZARTA ż jego 41 symfoniami komponowanymi od 1764 do 1788: trzy omamie to: Es-dur KV 543.    KV 550 i C-dur

⁵⁵¹ (Stornu). Wczesne symfonie HAYDNA są jeszcze bliskie formie divertixnenta ze araennij liczbą części, odok. 1765 mają już z reguły 4 części z menuetem.

^G^^uf ~^Z uderzeniem w kocioł* Ri rTi ^A    Symfonii londyńskich ( rys.

»> «>l części następuje Andante (w subdomi-nąnoe C-dur) w formie tematu z wariacjami, me-nuet z triem oraz szybki finał w formie ronda sonatowego

Punkt ciężkości spoczywa nu części 1. Jest ona utrzymana w formie sonatowej z wolnym wstę-pcłn (/oh przykf. nulowy, dostojny, miejscami punktowany rytm. juk w dawnej uwerturze fr.). Bez cezury następuje ekspozycja z szybkim tematem głównym ftemat f. zob. przykł. nutowy), modulującym łącznikiem i tematem pobocznym o tanecznym charakterze w dominancie D-dur (temat 11. zob. przykł. nutowy). Przerwo-rrenie jest pełne gwałtownego dramatyzmu, ujawniającego się w pracy tematycznej, dynamice i niespodziewanych następstwach tonacji, które są coraz szybsze, zmieniają się w pewnym nv imencic nawet z taktu na takt (takt 108 i n.). Hepryza przynosi temat poboczny w tonacji głównej (przykł nutowy) » wprowadza epilog przed grupą końcową.

^,Ł,i¹¹

R-JHudowuJctomKiprze^o-rżenie, coda ) i powiększa orkiestrę (/oh s. 65). Do dawnei lor my symfonii wkraczają również poz*-muzyczne treści: jego VI Symfonia. Pastoralnanosi podtytuł Sinfonia carattcrisfUti mirr iśrintwniny. on das Ltouisteben {Symfonia chemik turystyczna, al-fy_t, i wspomnienie życia wiejskiego), lecz mimo programowych treści pozostaje „raczej wyrazem doznań niż malarstwem” (BEET1IOVEN). Układ części w zasadzie odpowiada założeniom gatunku < zob. układ części u HAYDNA, rys. B). lecz każda mu tytuł:

I.    Rozbudzenie radosn\xh uczuć po przyjeidzie na wieś Allegra ma non troppo w formie sonatowej (F-dur):

II.    Scena nad strumykiem - wolne Andante w formie pieśni (B-dur);

III.    Wesoła zabawa wieśniaków, zwykle w tym miejscu pojawia się menuet lub scherzo, tu - taniec chłopski z triem:

IV.    Nawałnica, burza, dodatkowa część (f-moli), która oddaje programową treść w swobodnej formie;

V.    Śpiew pastuszka. Radosne, dziękczynne uczucia po burzy. Ałłegrettoyako typowy finał symfonii.

W IX Symfonii z finałowym chórem BEETHO-VFN łączy symfonię i kantatę. Część końcowa nie jest już. normalnym finałem, w swej formie i trcśd podąża za tekstem Ody do radości SC\ J1LLERA (rys. B).

Symfonia post klasyczna. W symfonice XIX w. można wyróżnić dwa kierunki, przy czym oba odwołują się do BEETHOVENA:

- pierwszy stara się rozszerzyć gatunek klasycznej, czysto instrumentalnej symfonii środkami romantycznymi (SCHUBERT. MENDELSSOHN. SCHUMANN. BRAHMS. BRUCKNER. SlBELIUSw CZAJKOWSKI);

-drugi szuka dla symfonii nowych form za pomocą poza muzycznego programu. Prowadzi poprzez symfonię programową <BF. RLIOZ) do poematu symfonicznego < 1 ISZTf. STRAUSS). Symfonia fantastyczna op. 14 BERLIOZA (1830) nawiązuje do własnego przeżyciu miłosnego. przy czym ukochaną symbolizuje motyw przewodni (przykł. nutowy na rys C). Pojawia się jako iddejhec we wszystkich częściach symfonii. Mimo obecności programu można jeszcze rozpoznać części dawnej symfonii. z dwoma scherzami: Bal i ParfuUf na miejsce straceń (rys. O.

Syntezę wszystkich symfonicznych możliwości osiągnął MAHLER w swych dziewięciu symfoniach (1884- 1910. dziesiąta pozostała niedokończona).

W XX w- powstawały liczne symfonie, na wielką lub kameralną orkiestrę, jednak wszystkie korzystały z rozwiązań indywidualnych, niekiedy daleko odchodząc od klasycznych założeń gatunkowych (WEBERN. STRAWIŃSKI. PROKOFIEW. HARTMANN. MESSIAEN. SZOSTAKOWICZ. BERIO. LUTOSŁAWSKI).