Atlas muzyki3

mihiu OM fa wl utrwalenie nui/yki ?r^mK Opisuje pos/c/cgólne parametry mu-

nKWW¹ ™^s Hwaatodmięku pi/c/ położenie i lorłttę mil. mc ekspres*. artykulację Hp za po-_nłlV4 dixlaikov\\vh znaków i wyrażeń, które Kvłnak iu tHjo! me pojawiały się w notacji przed l$iH>i.vh Praktyka wykonawcza, i 82).

dźwięku (rys. A)

htfucjc siedem dźwięków podstawowych. na-.-uan>eh literami alfabetu </, h (lub /»), r. d. e,/, g Mtan»H się one w kolejnych oktawach (li* w-.*i'n>ch od dźwięku c do /«>. W celu przyporządkowania dźwięku do określonej oktawy na-.*») dźwięków zapisuje się małymi lub wielkimi trierami (okrawy mata i wielka) oraz uzupełnia się cyframi łub kresrezkami. od oktawy subkontni (f*oczęstotbwośd 16.35 Ilz)do pięciokraślnej

i».....lub c*. o częstotliwości 4186 Hz).

Bezwzględną wysokość dźwięków określa się w relacji do tzw. kamertonu. wyznaczającego wysokość dźwięku a' (obecnie 440Hz).

Każdemu dźwiękowi odpowiada główka nuty aa systemie linii, oddalonych od siebie o tercję. Zapis nu Uniach wprowadził GUIDO Z AREZ-H>ok. 1000. Najczęściej używa się systemu pię* cm ^hn,,-^w notacji chorałowej - czterech. Do za-pBam*rawięk*)w znąjdujących się poza obrębem ptęacilmii stosuje się link- dodane, które w skrajnych pozycjach mogą być mało czytelne Z tego względu używa się przenośników oktawowych.

symbolami <V ‘" przeniesienia w eó-ię lub «w baisa... w dół. pow rót do normalnego rapisusj^hzujc określenie loco.

Wysokość dźwięków na pięciolinii wyznaczają ^k*^ae umieszczane na początku systemu. Naj-się klucza wiolimmego G, który <*«aa pozycję nuty g¹ na linii drugiej od dołu iry^ A. środek). Niższe nuty są zapisywane za pom«xą klucza basowego F. Informuje on. że na un» drugiej od góry znajduje się nuta/(rys. A), często spotyka się również klucz C. wskazujący pozyęję nuty d (rys. B). Może on występować na Imudnigiej od góry. jako klucz tenorowy. używa-ny do zapisu partii wiolonczeli, fagotu, puzonu tenorowego itp. na linii środkowej, jako klucz altowy. dla altówki, rożka ang.. puzonu altowego itp oraz na linii najniższej, jako klucz sopranowy Zamiast klucza tenorowego stosuje się też nansponujący klucz wiolinowy. który wskazuje na konieczność wykonania dźwięków oktawę niżej. niż zapisano, co w przybliżeniu pokrywa się z obszarem klucza tenorowego.

Zmiana wysokości dźwięku przez znaki chroma-twznr < rys. C j. Krzyżyk § przed nuta podwyższa dźwięk o pó* tonu. Do nazwy dźwięku dodaje się sylabę -/>, na gU. Bemol (U) przed nutą obniża ją o ool tonu. Do nazwy dźwięku dodaje się sylabę^*. nn * * (wyjątki: «* ** h). Podwyższę « ton uzyskuje się za pomocą podwojnego

tx: lisico. M & 84. rya A)Obniźe-

« calv ton przez zastosowanie podwójnego ton"is¥:^'«⁼^ K-Mm-tkCtunulujechro-

Teoria mu/yki / notacja muzyczna 67

tu lityczną zmianę (alrermję) dźwięku. Wymienione znaki chromatyczne (okcytlcncje) z reguły obow iązują w obrębie jednego taktu, jeżeli mają odnosić się do całego utworu, umieszcza się je tia początku (/linki przy kluczowe).

Wartości nut i pauz (rys. D). Czas trwania dźwięku jest określony kształtem nuty. Punktem wyjścia podziału wartości rytmicznej jest cala nuta (l/l) Podwójna cała nuta (2/1) ma kształt dawnej brwią (zob. s, 210. 232). Mniejsze wartości < półnutu. ćwierćnuta itp.) mają laseczki z prawej strony skierowane do góry, z lewej strony - do dołu (zmiana kierunku od linii środkowej, a więc np- w kluczu wiolinowym od nuty h^% w dół. zob; rys. A), kolejne, drobniejsze wartości (ósemka, szesnastka itp.) oznacza się dodatkowo chorągiewkami. umieszczonymi zawsze z prawej strony. W celu zwiększenia przejrzystości zapisu nuty / chorągiewkami mogą być grupowane za pomocą belek, w szczególności dla oddania podziału sylabicznego w muzyce wokalnej i wyróżnienia podobnych motywów w muzyce instrumentalnej.

Każdej wartości nut odpowiadają oznaczenia pauz (rys. D). Wartości pauz mogą być przedłużone kropkami (nigdy za pomocą łuków). W wypadku pauz trwających przez wiele taktów podaje się ich liczbę nad pauzą, na ogół calo-nutową. niezależnie od metrum.

Jeżeli wymagany jest inny podział nuty niż normalny połówkowy, zapisuje się kolejną, mniejszą wartość oraz cyfrę wskazującą na liczbę nut tworzących jednostkę metryczną. W ten sposób powstają duolc (w takcie trójkowym), triolc. kwar-tolc. kwintale, sckstole. sepłole. oktole itp (rys. E). Nuta w takcie może zostać przedłużona o połowę swej wartości przez dodanie kropki, każda następna kropka przedłuża czas trwania nuty o połowę uprzednio dodanej wartości. ł .uki łączące nuty tej samei wysokości (ponad kreskami taktowymi) powodują sumowanie ich wartości (rys. F). Bezwzględny czas trwania nul, jednostka metryczni! i wartości nut (rys. G). Podstawową miarą pulsu i jednostką metryczną jest nu ogól ćwierćnuta. Absolutne tempo można mierzyć liczbą ćuierć-nut na minutę, służy do tego metronom Mal/Ja (1816). Przy At At. J== 60 występu je 60 jednostek pulsu na minutę, a więc jedna ćwierćnuta na sekundę. Miara pulsu pokrywa się w tym wypadku z sekundą. Przy Af. Al. j = $0 występują 4 jednostki pulsu na 3 sekundy, przy Ał. A/. J = 120 — na 2 sekundy. Tempo wartości nutowych zwiększa się.

Podział taktu

Jednostki pulsu tworzą takty, przy czym pierwsza miara ma zawsze szczególną wagę. Liczba i rodzaj wartości nutowych, lub miar taktu, są zapisywane Jako licznik i mianownik oznaczenia metrum, np 3/4, 6/8 itp Takt 4/4 zapisuje się przy użyciu specjalnego znaku półkola e. który* w postaci przekreślonej t a/n.tcz.i pólnutę będącą jednostką pulsu (.l/fo brrrr) i dlatego na ogól wskazuje na szybsze tempo.