Atlas muzyki3

*22 2b3T7w» •Hjłoso»-._ł fakluną o po-^K ^Ascvf>llmci równowadze. pr/cpełmo-w^n^om^

.> , «tj inode wykimije rysy klasyczna _ni,_f-._Młv \|X w. kwartety komponowali raczej fSKl^TUWcy. SCHUMANN. BRAHMS, tiunou ais wokół USCTA i WAGNERA me «nTHitak «ę tym gatunkiem (z wyjątkiem WOU |.'A» Homogeniczna barwa ograniczała ciektow-ik*c,«jv7»ila natomiast ideom muzyki absolutną (Jsrunek stawiał wysokie wymagania kompozytorom. wykonawcom i słuchaczom.

Zachowało się 15 kwartetów smyczkowych SCHUBERTA. I*ierwszych 12(1810 1816) wpi-«qje mę w klasyczna tradycję wiedeńską (muzyka dla własnego użytku). W przełomowej fazie jego twórczości, jeszcze przed Symfonia „Ntcefo-koikztmq'\ powstaje Kwartet c-nw/l, D 703 (fmgm.. 1820) o podobnej głębi ekspresji. Roz-hr/mrwa w nim nowy. indywidualny ton - w nic-ypokojnych tremo lach. natarczywej melodyce, pęsicj fakturze. Tragiczna świadomość wypo-wiadn się w swoistym romantycznym języku muz luźniej powstały trzy ostatnie kwartety: -a-moll. D 804 (1824). z tematem z Rosamundy • Andante (wariacje; zob. s. 470. rys. B): ihtuill. 0810(1824), z tematem z pieśni Śmierć ldziewczyna w Andante (&. 468, rys. C);

~ faś*. D 887 (1826), rozbudowane dzieło stanowiące szczytowe osiągnięcie twórczości kwartetowej Schuberta.

F. MENDEl-SSOHN stworzył 7 kwartetów miycrjc.. które pod względem gatunkowym odpowiadają klasycy*tycznej koncepcji kontrapunk-lycaiej kompozytom i przepełnione są romantycz-ną fantazją, Punktem odniesienia była dla Men-®asohna późna twórczość BEETHOYENA:

- Es-dur op. 12 (1829), A-dur op. 13(1827);

'    *■"*'//. E*dur. op. 44 nr 1-3 (1837 1838);

-/•moll op. 80 (1847); op. 81: 2 cz. (1847). Cap-necio (I&43). Fuga (1827) oraz wczesny ATmwt-#** Es-dur (1823) i kwartet podwójny (Oktet wtyczkowy Es-dur) op. 20 (1825).

R. SCHUMANN stworzył tylko 3 kwartety smyczkowe: a-moll, F-dur, A-dur op. 41 (1842), dedykowane MENDELSSOHNOWI, o gęstej pracy tematycznej <BEETIfOVEN). bogactwie pomysłów i z typowymi dln tego kompozytora rytmami punktowanymi.

W2. poi. XIX w. wyróżniają się kwartety smyczk. BRAHMSA. Od I. poi. stulecia dzieli je okres 20-30 lat. podobnie jak w wypadku symfonii.

W kwartetach, tak jak w symfoniach. Brahms nawiązuje do BEETHOVKNA. preyęgymfcMość za łożeń gatunku i wyznaczony przez Bwthcwcno pokoro wymagały poszukiwania własnych dróg l\» dhuicłfstucliiich wstępnych (ponad 20 lal) Bnihms KSmował swe 3 kwartetyzc-moti (o tnąrayrn Ubawieniu) i a-moU (jego hryczne dopehuen^) oailOffli) ««/. B-dur    ^Sxm*‘

UiZ*:^iH8c,,ira-

robił nu kwartet swą Serenadę nioska (1887). j We Francji komponowano liczne kwartety smyczkowe (m.in. SAINT-SAENS. FRANCK. FAURE), we Wlowdi powstawało ich mniej większe znaczenie ma jedyny kwartet YERDfE-GO, e-nioll (1873. równolegle z Aidą).

Ze Wschodu pochodzi wiele kwartetów smyczk. o bogatej ekspresji i narodowym zabarwieniu:

P. CZAJKOWSKI. 3 kwartety: D-dur op. 11 (1871) z ..ptasim" tematem w Andante: F-dur op 22 (1874); es-nwliop. 30(1876).

Ha. BORODIN, 2 kwartety: A-dur. D-dur (1874-1881).

A.    DVORAK. 15 kwartetów smyczkowych

B.    SMETANA. 2 kwartety: rW/(I876)ł d-moll (1882 1883). Pierwszyzn typowym układem 4 części skrywa rzadki w muzyce kam. program (znany tylko z listu do przyjacielu): Z mojego życia: I Młodzieńcza miłość artysty I niezaspoKO’ Jona tęsknota za niewypowiedzianym, II Radosna niłinlość (rys. A); III Szczęście pierwszej niiłoicl, IV Muzyka nantdowa, sukcesy, następnie katastrują - SMETANA słyszy nagle w uchu ostry dźwięk ć* (rys. A), przcinicnność rezygnacji i nadziei. potem utrata słuchu.

Kwintet, sekstet smyczkowy Kwintet smyczk. nie jest jedynie powiększonym kwartetem. Dodanie piątego głosu (druga .licówka lub wiolonczela) powoduje przełamanie kniej normy kwartetu i otwarcie nowych przestrzeni dla muzycznej fantazji. Kwintet smyczk.. podobnie jak sekstet, to gatunek autonomiczny.

Ku uder smyczkowy C-<tur SCHUBERTA. D956 (1828), z 2 wiol. jest dojrzałym dziełem późnego okresu, pełnym niemal pozudoczcsnego uduchowienia.

Jest 5-częściowy (rys. B), Równomierne mmy przydają mu płynnego charakteru (rys B altówka. skrzypce I i II). Drugi temat rozbrzmiewa w duecie wiol. w tenorowym rejestrze ponad altówką: przykład bogatej palety barw odpowiadającej bogactwu melodycznemu i harmonicznemu (takt 63 i n.: Ae-dur/G-dur).

Kwintet smyczkowy F-dur BKUCK NERA z dwiema altówkami odznacza się orkiestrowym romia-chem i wielkimi wymiarami. lYrrmka go niemal mistyczna inłciisywność i brzmieniowy przepych Tbmnt Adagio ponad nasyconym brzmieniowo basowym fundamentem promieniuje •pokojem i przestrzenią. O forma Inę) integralności decyduje /siliaowunie imitacji i odwróceniu, skon trustowa na mediantowość tworzy wraas nie dali (rys. C*>.

BRAHMS skomponował 2 sekstety smyczk aa podwójną obsadę skra, altówek i wtul.. 8drop IK( IHóO) i d th" op V»i 1864 1865), uraz 2 poi ne kwintety smyczk z dwiema altówkami F-dur op 88 (1882) i (bitur op, III I I8<*», drugi z nich charakteryzuje płomienna radość.

W spuściznic A. DYORAKA znajdują tą 3 k aria taty smyczkowe: a •moli op ł (JMtk g»dsoa97(IW))iśsTBHiihśsłuMBi.6de op 77 (1875) z kontrabasem, a także Sekstet smyczkowy A-dur op 48 (1871).