Atlas muzyki"9

/ mu/Yka po 1950 VII / muzyka postserialna, minimaI musie; postmodernizm 559

viti/vka postserialna zaowocowała w latach IjLtiacstt&ch eksperymentalnym teatrem muz. ??557). soooryzmcm (s. 551) oraz wielką rózno-Indńościa k>nn i ekspresji.

Kmsztof Penderecki, ur. w 1933 w Krakowie, zy-*k„i uznanie kompozycjami sanorystycznymi: Smf)' (Warszawska Jesień 1959), Anaklasis (Do-tuiueschingcn 1960. s. 522. rys. D). jy&t pamięci ofiar Hiroszimy (1959-1961). na 52 instr. smyczk.; pierwotny tytuł: 8*37” - czas imania nalotu na Hiroszimę 6 VIII1945. Ostre, mieniące się płaszczyzny brzmieniowe powstają z użyciem wysokich instr.. klastrowe nawarstwienia ćwierćtonów, nakładanie się na siebie niejednakowych sposobów gry w grupach instr. (akutoryzm kontrolowany), notowanych w odcinkach z zaznaczeniem czasu trwania (rys. A). Później PENDERECKI komponuje wielkie dzieła chóralne z zastosowaniem nowej techniki dźwiękowej: Stabat Mater (1962) na 3 chóry (12 głosów). Pasję wg św. Łukasza (prawyk. 1966 w katedrze w Munster). Dies irae (poświęcone pamięci ofiar Oświęcimia. 1967).

Htsja wg św. Łukasza nawiązuje do wzorów barokowych: 2cł» biblijna narracja (Ewangelia wg św Łukasza), arie, chóry (teksty psalmowe i in.). cale Stabat Mater z 1962 - wszystkie elementy dramatyczne są splecione (rys. A). Pojmanie Chrystusa ukazują zamierające w przerażeniu fllissanda i śpiew bocca chiusa chóru z towarzyszeniem talerzy, tam-tamu i gongu; aria barytonowa następuje attacca. Charakteryzują ją ekspresyjne interwały. zmiany metrum oraz akomp. generalbasowy. W Psalmie 56,2 pojawia się klaster chóralny, na niskiej nucie pedałowej (basy), nad nim zas tenor śpiewa Miserere jako cytat B-A-C-łf; tradycja i nowoczesność: downa prośba o zmiłowanie brzmi z nową mocą (rys. A). Kolejne dzieła: Capriccio na wiol. z „odskocznią" Cdur i swobodnymi grami dźwięków (rys. A). Oratorium Jutrznia. Złożenie do grobu i zmartwychwstanie Chrystusa (1969 -1971). Opery: Diabły z Lpudun (1969), Raj utracony (1978), Czarna maska (1986); Polskie Rcąuiem (1980-1984). Przykładem muzyki postserialnej jest Guero HELMUTA LACHEN MANNA (ur. 1935). Partia fort. jest prowadzona na wzór guiro. z glissandami itp. zgodnie z założeniami akcji: na sposób nowoczesny, ale i przestarzały w wyobcowaniu fort., stary, ale i nowoczesny w estetyce pięknej gry i zmysłowej ekspresji (rys* B).

Minima! musie pojawiła uę w poi. lat sześćdziesiątych w Stanach Zjcdn.. równolegle z minima! ort. sztuką operującą niewidoma elementami (WOLLHE1M 1965). inspirowana ruchem Piana, rockiem oraz hinduskimi ragami (YOUNO. RILEY uczyli się w 1970 u PANDITA PRANA NATHA). Jest to muzyka medytacyjna, nawiązująca do zasady brzmieniowego kontinuum Muzyka jest prosta, łatwo uchwytna; charakteru skończonego dzieła, jest h. procesem, zaplanowanym lub spontai _ nieliczne formuły rytmiczno-roeł'

w ostinutowych powtórzeniach z niewielkimi wariantami i miękkimi przesunięciami fazy Główni przedstawiciele. LA MONTE YOUNO (ur. 1935). The Tortoise, Hi* Drcamt and Jour-neys. A continuing perfonnwork (od 1964). na smyczki, instr. elektroniczne, projektory świetlne; TERRY RILEY (ur. 1935). A Rombom m CurvedAir(\969), balet Genesis *79(1970); STE-VE REICH (ur. 1936). Piano Phase 119*66), Pho-se Puttems (1970) na 4 organy elektron.; PHILIP GLASS (ur. 1937), opera Eatnattm (1983-1984).

Postmodernizm. W latach siedemdziesiątych zainteresowanie zagadnieniami materiału, techrs;-ki i racjonalnej koncepcji zaczęło zanikać. Wiara w postęp i rozwój załamała aę (niepokoje 1968). w sztuce i muzyce dążenie do absolutne) nowości straciło sens. Nastąpił kryzys awangardy: znów szukano wspólnoty i słuchacza (zamast typowej dla lat pięćdziesiątych i sześćdziesiąt v cb ezoterylri). Ponownie akceptowano subiektywne odczucia, często narcystyczne „Komponowanie inki uzywne” obejmuje iznLi-zję. twórczą ekonomię, heterogenkznosć. otwartość na wpływy zewnętrzne, które nie poflep-ją wtórnej racjonalizacji" (RIHM. I978k ÓL 1970 pojawił się postulat nowej prostoty (ana-logicznie do postulatów „nowych dzik ich" w sztukach piast.), ale partytury młodszych rwor* ców nie są ani nowe, ani proste, lecz - z wyjątkami - wykazują znajomość dawnych technik i świadomość historii, są h złożone pełne „bliskiej człowiekowi" melodyki i rytmiki, barw i harmonii oraz subiektywnej ekspresji. Emancypacji dysonansu ok- 1910 odpowiada emancypacja konsonansu ok. !970. rob irój-dżwięk C-d ur w Capriccio (rys A).

Znów preferowane są dawne gal.: symfonie, kwartety smyczk., opery, także gmt mieszane Wzór stanowi romantyzm lnic klasycyzm), od późnego BEETHOVENA po MAKLERA i BERGA. Charakterystyczne są różnorodność i wielość stylów: także dzisiaj o ima. jakości decydują nie programy lub szkoły, ko dokonania twórców.

Kompozytorzy (ur. 1940 i w larach następnych! ur. 1940: T. MEDHK: ur. 1941: F GOLDMAN N. E. NUNES; ur. 1942: F SCHEN-KER; ur. 1943: B FERNEYHOUGH. K MEYER. M. PTASZYŃSKA. U Z1MMŁR MANN; ur. 1944: P EOTVOS. V HÓLI.ER M. SPAHLINGER: ur. 1945: C BARL< >V*. L LOMBARDI. Y. PAOH-PAAN. R WITTIN-GER; ur. 1946: O. GR1SEY. ur. 1947; p M HAMEL T ML RAIŁ. S. SC1ARRINO, ur. 1948: P. RUZ1CKA. ur. 1949: M LD INA&

M. TROJAHN. W. Z1 MM ER M ANN; m. 1950: E. FIRSOWA. ur. 1951: 1. FERRERO. ur. 1952: W RIHM. ur. 1953: H-l VON BOSE V DINESCU. A. HOLSZKY. W SOłWtl ur. 1954: P SZYMAŃSKI ar. 1950 M GO. M. REUDENBACH. m. 1957 D =R-SIEMENS; ar. 1960: Q BE NJA-