Atlas muzyki 2

ReD<3ans7 świecka muzyka wokalna we Włoszech i Francji II 255

EJemenłimprowizucyj-

M wykonmvcy"

sgg^tsSKS

•«*?£ chonson naładowano w innych kra--ł ticrrfr^    flamandzko-niden.

(J* Kł g»ałn>' zwrot rytmiczny z następ* łrótka-krótka. nu ogól na powta-rfc dźwięku (rys A).

1-doj.fll, który kwitł w XVI i na pocz.

I vVlł w., powstał ok. 1530 w kręgu PIETRA Bl;MBO U470-1547. od 1539 kardynał) na fa-li poszukiwań sztuki bardziej subtelnej niż popsuje frottok. stnunbona itp Punktem od-niwicniu był bogaty w uczucia i obrazy język PETRARKI oraz jego madrygały. Pod wzglę-jon muzycznym nowy gatunek nic miał nic ■(pełnego i madrygałem trecenta.

Treść madrygału - wysoce stylizowana poezja etom - nawiązywała do odrodzonego w owym aaac kultu dam oraz manierystycznych ten* A*j» tej epoki, jednak wkrótce objęła również ranny satyryczne, humorystyczne itp.

Nwe teksy madrygałowe mogły korzystać r łkanych, taką ścisłych form poetyckich (np. so-oduk najczęściej jednak były ujęte w tzw. rtme li-t<n (wicrsze nyobodne) bez określonych układów rymów i liczby wersów (6-16), z dowolną piwrruennoscią siedmio* i jcdcnastozgłoskowców

(r>% Bj.

Pbd względem muzycznym madrygał przejął ni-

i^{typ lccŁniki} kompozytorskiej (odcinkowe przekomponowanie tekstu, imita-

? ^roo<ywK?^na' homofoniczne. intensywny wyraz tekstu).

się świeckim odpowiednikiem ootetu. Należy do tzw. maska nesermta: muzy-w ..zarezttwowanej” dla znawców, pod wzglę-toit społecznym zaś - dla arystokracji i wy-jsftakuog warstwy mieszczańskiej, a więc ludzi.

wonyimek dostęp do tej sztuki i interesowali się ““1; ^ło pojawia się po raz pierwszy u A. R COCUCO. ucznia WILLAERTA (w Lompendiwn rnusices ora/ jako tytuł zbioru czterogłosowych motetów psalmowych Muska resmuta, oba druki wydane w Norymberdze

wl5S) i oznacza ekspresyjną muzykę świecką

i religijną. obfitującą w chromatykę, enhanno* niędysonanse itp Ostatni przekaz: 1625.

W historii madrygału rozróżnia się trzy fazy (zob. 1123):

I Wczesny madrygał (1530-1550) jest 4-głosowy. o fakturze przemiennie homofonkzncj i połilb-mcznej.na ogół w takcie parzystym-Rys B. ptcmzy wers(J*a«L płonę dla ocNc ukazuje, w jald sposób ojnac^anic nm/>v^ nc pod4« «

•kołowanej

ten nkurgi    kadcnęją.wj-k-

Kazdywerskonuy^ Mclizmai mc duży

crekt kadencyjny w zakończeniu wersu. Powtórzenie trzeciego i ostatniego wersu jest uzasadnione muzycznie (taneczna periody ku - następstwo frottoli). Występuje prosta harmonika. Czterogłosowa faktura z wiodącym głosem górnym jest przełamywana paniami dwugłosowymi.

Kompozytorami 1 fazy byli: PH1LIPPE VER-DELOT (147CV1480-1552) z Oranii; COSTAN-ZO FESTA (1480-1545). Włoch; JACQUES ARCADELT (1500-1568) z Liegc jego 1 księga czterogłosowych madrygałów z 1539 doczekała aę 54 wydań (do 1654); ADRIAN W1L-LAERT (zob. s. 245). CIPRIANO DE RORE (1516-1565).

II Madrygał klasyczny (1550-1580) jest

5- głosowy jak współczesny mu motet (także

6- głosowy). Właściwy temu madrygałowi kunszt wyrazowego interpretowania tekstu zajmuje pierwsze miejsce w estetyce epoki. Muzykę tę postrzegano jako naturalną (ZARLINO. 1558. zob. s. 229 i 251), choć wykazywała pewne tendencje manicrystyczne: pojawiały się dźwiękowe ilustracje śpiewu ptaków, gdakania kur. dźwięku dzwonów, zgiełku bitewnego itp. a także efekty, które można jedynie „zobaczyć" w nutach (mcm. Augenmusik, muzyka dla oczu. np zaczernione nuty na słowie „noc" albo 5 pustych semibreves przy tekście mówiącym o „pięciu pertach"). Kompozytorzy tego okresu to: WILLAERT (Muska nova, 1559. z madrygałami i motetami), CIPRIANO DE RORE, ORLANDO Dl LASSO (zob. s, 247). PMIUPPE DE MONTE (1521 1603) z Mechelen. działał w Neapolu i od 1568 był nadwornym kapelmistrzem MAKSYMILIANA B i RUDOLFA II w Wiedniu i Pradze, napisał ponad 1100 madrygałów. PALE-STRINA (zob. s. 249). dystansował się wobec swych wczesnych madrygałów świeckich, póżnkg jednak do nich powrócił: 2 księgi - 4-głosowc. 1555 i 1586,a także 2 księgi madrygałów rrhgij-nvch 5-rfósówe. 1581 i 1584; A. GABRIELI (1510-1586). R DONATO (ok. 1530-1603)

ID PÓŹri) madrygał (1580-1620). NwiaJ/»vW-« się ekspresyjność ilustrowania tekstu rak tur* obfituje w tzw. madrygaltanj Np w madrygale Polcmimu nua n* OtM. ALDA (ryw O pojawiają «ę nagłe/"!«*«> U-ou*

ległych tonacji (z a-moll do Hwtarłjato *yn*

cijdaldiia ocackiwaoo pomocy (aliefcpaw

stroje pytające zawołanie w P**W *»wo-«£ rirc" (umierać) jest wyrażone ntaymichromaty zmami: płomienie, prtywałanc jato r/onej dus/y. pojawiają w potua Aywm bacgmfców w ffaę

aSmanm kompozytorami pońąę *"" ro/woju mailryęjlu m LI‘CA MAREN^H *

<1554-1599 Rayml. vARLO GĘSI ALDO

książę Ve»KW (Ok I5NI-IÓ13. NMMIk GIACHES DE WERT <1535-159*1 LU22A-SCO LUZZASCHI (1545-1607). t LAl DK> MONTEVERDl i 1567 1643)