Atlas muzyki 3

Alłsnit

Renesans / niemiecku muzyku wokalna 257

występowały proste

. ** ludowe ora*bantoej kunatow-^TŁTScit IX> *v/esn>ch

mo

łt«ninfcn«w

i^TLi....,, nk. 1460. Norymbcr-wolt-LEI NA VON LQ-Rł\\ł_: Ndwdr/ iJrtierł*** HARTMANNA KprjFi \.ok 1460 1467. Norymberga.

Isrdcrhuch. ok. 1470-1480; y^rlWr^ok 1480. p^»S niem. pa»ni dwu- i tr/yglosowc pocho-^ Jmi NOIA Z SALZBURGA i OSWAL-S VON WOI.KENSTEIN (rys. A): melodia w*, w tenorze. towarzyszył jej instrumentalny ilo#BSflV(^ficW- _t

/XV «. poehodzu liczne niem. msze i pieśni ,v aWttfm¹// 'IY}ybti:kfcJi (s. 233) oraz w wyżej uvniiiinioii\vh śpiewnikach. Twórczość niem. iwłipa za wzorami franko-flam. Typowo nie-iucefci jest czterogłosowa pieśń tenorowa (niem. Tmtttittft pierwotnie solowa z instr. akompania-ncflicm. rozwijała się w kierunku zrównownżo-ngFakturp cappclla (do ok. 1530)' Melodia pie* śni aafligc się w tenorze, dyszkant już w? wczesnym okresie odznaczał się piękną konstrukcją nzkiekt tenorowo-dyszknmowy).

Najważniejszym kompozytorem tej epoki był HEINRICH ISAAC (ok. 1450-1517) z Flanki?* 1480 organista we Florencji, 1484 u ar-ąkaęoa ZYGMUNTA w Innsbruck u, od 1496 aa^MAKSTMILłANA I w Augsburgu, od 1514 we Rmencji; pieśni i msze. Cboralis Om-lórmotóow. propria roku kośbełne-gpĄi kapituły katedralnej w Konstancji. 1508. ukończony przez SENFLA, wjdany w 1550). R>% C “kaaęe wcasną Inygfasową pieśń teno-??'**•    znaną pieśń. Innsbruck,

nbmufididi msm, ISSAC ópraćo^ d\wjkrbt-me~pkopieśó tenorową oraz w modnej wówczas bkturacfyszkiintowcj (melodia pieśni w soprany faktura homofonicznu, ryn. Q. mm kompozytorzy tej epoki (odpowiednio do kompozytorów frunko-nam. kręgu fOSQUI NA): ADAM Z FULDY (oL 1445 1505), Torgau; HEINRICH FINCK (ok. '*15-1527); nieco młodsi; PAUL HOFHAYMER H459-I537J wraz z ISAAKIEM w fnnsbrucku. «8anista MAKSYMILIANA I w Augsburgu; THOMAS STOLTZER (ok. 1480-1526).

Wczesne drukowane wydania pieśni: OEGLIN. Augsburg 1512; AICH, Koloniu 1512; SCHÓFFER. Moguncja 1513.

Pietf w XV! w. (epoka Senfla)

Wciąż jeszcze podst. modelem jest tradycyjna polifoniczna pieśń z c.f. Jednak na wzór motetu pojawiają się jej odmiany. w tym identycz-nc/mo-Irtini pieśniowym- Męlodia P**P« ropgto w.,_t Z w tenorze lub być ro/d/Jdona m.ęd/y wwySic glosy tafdnitacy cj_:, ryB».

p<iws/cchnK>na^>^‘ _{t B} oraz C. E).

.Szczególnym pr/yjw    i. _un, hmuohmic/jui

lubmmdUfcrt (ry* »' ° ^m'^uti

/ melodiami różnych pieśni w tenorze i sopranie). Instr. współgrały z głosami lub je zastępowały. Kompozytorami pieśni byli m.in. LUDWIG SEN r L (ok. 1486' 1542) z Zurychu, uczeń ISA* AK A. dziiilryący m.in. w Innsbrucku i Monachium. stworzył msze. motety oraz ponad 300 pieśni (rys. D); THOMAS SPORER (ok. 1485 1534); SIXT DIETRICH (ok. 1490-1548); LORENZ LEMUN (ok. 1495-1549). Heidelberg; nieco młodsi: CASPAR OTHMAYR (1515-1553). a także LE MAISTRE, S. ZIR-LER. JOBST VON BRANDT i JOHANN WALTER (1496-1570). Torgau.

Druki pieśni: OTT. Norymberga; EGENOLFF, Frankfurt 1535: FORSTER. Norymberga 1539^-1556.

Dawne pieśni zc.f. są zastępowane w XVI w. komponowanymi w całości pieśniami wielogłosowymi, pozostającymi pod wpływem villanelli i madrygału. Pieśni s*| stroficznc łub madrygałowe przekom-ponowane. korzystają też ze środków malarstwa dźwiękowego, chromatyki i rytmów tanecznych. Wiodący kompozytorzy to: ANTONIO SCAN-| DELLO (1517-1580). Drezno; JAKOB RE-GNART (1540-1599). Praga; ORLANDO DI LASSO (1532-1594), Monachium; JACOB HANDL(vel GALLUS. 1550-1591); JOHANNES ECCARD (1553-1611) i HANS LEO HASSLER (1564-1612) z Norymberg!, organista FUGGERÓW w Augsburgu, później m.in. w Norymberdze, uczeń A. GABRIELEGO w Wenecji, autor m.in. Neue teutsebe Gesdłig nad\ Art der weischen Madrigplien um/Canzorwr-ten 4-8 mami, Augsburg 1596, oraz Lustganen neuer teutsdwr Gesflng, Balletti, Gaillardcn tuui buraden. Norymberga 1601 - z tego zbioru po-chodzi świecka pieśń miłosna Afein Gmuth ist mir wwirret (rys. E). która posłużyła za podstawę rei. parodii HerzUch tut mich wrltmgen itekst KNOŁLA 7, 1599), a następnie O Haupt mff Blut wid Wunden (P. GERHARDT).

Protestancka pieśń kośddnu. LUTER włączył pieai („chorał*^ do liturgii jako jednogłosowy śpiew wspólnoty wiernych łub wielogłosowe opracowa-nic wykonywunc przez kantoru! w postaci; kompozycji homofoakzjiej z dioralem w gł. górnym (faktura kancjonałowa, mcm. Kanno-nalsatz). Bp. u OSIANDERA łub HASSLE*

R A (Kirc/tengnitnę . sknpttrim jxxct, 1608); kompozycji motetowej korzystające) t różnych sporobow opracowania c.f. jak np motety pic* ttowc ORLANDA DI LASSO. LEOINERA. EGCARDA. PRAETORIUSA lub HASSLE*

RA (Psułmen m/chraU Gestin# mit 4 Siaiu/kv mtff dic Me/odejYJi/ugariwauiifHuuerr. 1607). Wczesne śpiewniki protestanckie z pieśniami jedno-1 wickighwowymi: JOHANN WALTER, Witlcnbcrga 152*1 (32 kompozycje); GEORG RHAU, Wittenberga 1544(1 >3 konąjcwygpi. ll^L CAS OSIANDLR. bYin/ftzót geistl LUtkt umf /'mi/iiuii, f 5S6. w •Lgłosłiwęi fakturn? kuncfonaky wej, inspirowane prostymi psalnunu hugenudci-mi C GOODJMeLA (1565; niem. adaptacja -A. LOBWASSER. 1565),