Atlas muzyki1

klasycyzm / opera VI / Niemcy 1: Mozart 383

W XVIII w. ⁰³ obsiane niemieckojęzycznym trtiijcopera wi Nłe istniał żaden niem. odpo-Aitdmk opery seria, leciwie kilka prób (rob. ni* ' I _a singspiel *• odpowiednik opery bulla -iiwlslępóiiiiąl. Było to przyczyną kryzysu teatrów) od 1720-1730 L | 770-1780 i kullywwania na dworach opery wt jako ulubionej formy rozrywki.

W opery często wystawiano na dworach przy ■a^gótaych okagach. jak wesela, urodziny, Ujęcia itp Prościej i taniej było wykonać kan-również scenicznie (tzw. serena-_M warnik lub dmmniatica - rodzaj malej opery), po wykonania wł. oper zatrudniano Włochów, -fljć wędrownych trup również kompozytorów iJualinistrzowic dworscy, jak GALUPPI ; Stuttgarcie. SALIERI w Wiedniu), śpiewaka, rzadziej instrumentaJistów. i.ynpozytórzy nicra. pisali oczywiście opery Zi*i HASSĘ. GLUCK (s 381). HAYDN. MOZART (zoht 372 i n.).

Wielka opera niemiecka

Rozwojowi niem. opery poważnej, odpowiadanej wł. opera seria, a więc z rec. (secco), aria-nu, \vątkami antycznymi itp., siał mi przeszkodzie brak kultury wokalnej porównywanej zvd.be!-(Mliii również kultura dworska nie była niem., teiaczej fir. (Berlin) lub wł. (Wiedeń). Próby:

, A. SCHWEITZER, Akeste (Weimar 1772), Romundc (Mannheim 1780), oba libretta CH.MWIELANDA;

I. H0LZBAUER, Gdnlher \on Schwarzburg (Mannheim 1776), libretto A. KLEINA.

Melodramat

Pipmlion ROUSSEAU (Lyon 1770) stal się pradmiołan niem. naśladownictwa (SCHWEITZER. Weimar 1772). Wypełniający wieczór melodramat, zw. niekiedy także monodramem, był rzadkością, np Ariadnę (Gotba 1775) i Metka (Lipsk 1775) G A. BENDY, melodrama-tyczne sceny występują jednak często (s. 384, tyiB).

$apfki(śpeiiogra)

Inspiracją dlań były ang, ballad opera i fr. općra ernsjue, przekazane na grunt niem. w formie przekładów i przez wędrowne grupy teatralne. Th Dciii to fay COFFEYA (Londyn 1731, wg Opery tebraaej1 zachwycił Niemców jako Der TojMist los oder Die mmdelten Wdber w 1743 w Berlinie (zapewne z oryginalnymi melodiami), w 1752 również w Lipsku w wersji WEISSA (muzyka STANDFUSSA) i w 1766 w Berlinie (muzyka HILLERA).

1 A HIU.ER (1728-1804) uchodzi za twórcę mmi singspielu: z mówionym dialogiem, pie-u^ma^mi ariami, ansamblami i w zakończę-wodewilem. Singspiel stał się modny. Sam GOETHE tworzy libretta, np. Erwin undElmirę, -Lunspid mit Gesangen” (1773-1774, pocho-da z niego pieśń ZXzj łiilchen) lub Czarodziejskie-& (lew aęić druga {1794). Inni kompozytorzy:

G. BENDA i Der Dorfjahrmarkt, 1775, Julkimd Romeo, 1781); I ANDRE (Entfitimng, 1781). C G. NEEFE (Adelheid wn Weltheim HHtJK l F. REICHARDT (Amon Gudduuten. 1773). W Wiedniu, gdzie w 1778 JÓZEF 11 założył instytucję Natlonabinjppiel, na której otwarcie wykonano utwór Bergknapptn UMLAlfFA wykształciła się odrębna tradycja. W ńnnpidu wiedeńskim śpiewali nie aktorzy, lecz śpiewacy operowi co sprzyjało wysokiemu poziomowi muzycznemu. Tematykę tworzyły baśnie, cuda, czary, sentymentalizm, komizm oraz ideałom Kompozytorzy: HAYDN (Der knmrne Teufel. 1758), GLUCK. WRANITZKY. MELLER. DITT ERSDORF (Doktor und Apotheker, 1786).

Singspiele Mozarta

-    Bastien und Bastieme (1786), libretto według Les anwurs de Bastien et Bastieme FAYAKTA, 1753 (parodia Wróibity wiejskiego ROUSSEAU). przekład WEISKERNA;

-    muzyka teatralna do Thomasa, króla Egiptu GEBLERA (1773-1779; nie jest to Masowy singspiel);

-    Zaide (1779), tekst SCHACHTNERA, fragm.:

-    Uprowadzenie z seraju. Teatr Narodowy 1782. tekst STEPHANIE J. (wg BRETZNERA) Ulubiony wówczas temat turecki: Bełmoote. wraz ze sługą Pedrillo. usiłuje uwolnić swoją narzeczoną Konstancję i jej pokojówkę Błon-de z niewoli baszy Selima i strażnika jego haremu - Osmina. Zamiar zostaje doprowadzony do skutku, lecz zamiast zemsty basa okazuje wspaniałomyślność i przebacza.

Styl buffo w uwerturze przejawia się w krótkood-cinkowych zmianach piano-forte (s 154). Klasyczna orkiestra jest w Uprowadzeniu rozszerzona: flet piccolo, 2 klarnety, 2 rożki basetowc, perkusja („muzyka turecka", rys. A).

Zdaniem Mozarta „poezja winna być posłuszną córką muzyki", nawet brzydota może być piękna, tzn. powinna być muzyką (& 369).

Temat krótkiej arii Blonde (nr 12) w interwake i materiale pokazuje bliskość muzy ki wok. i instr. klasycyzmu: rozpoznawalny temat ronda z Koncertu fletowego (1778. rys A).

Aria koloraturowa Konstancji Sianem aller Art en jest utrzymana w wielkim neapohun-skim stylu operowym. W zasadzie mc należy do niem. singspielu, jednak była koncypowana. jak wszystko, z myślą o określonych śpiewakach wiedeńskich - „myślałem o zwinnym gardziołku Mademoiselfe Gtvalieri" (Mozart). Końcowy wodewil to realizacja klasycznego humanitaryzmu. Zły Osmin został przepędzony (Allegro a.mi, zon rys A). Kwartet solistów błyszczy niezmąconą harmonią (Andante sosie* nuto): melodyka jest wysublimowana, ograniczona do czystych brzmień rozpiętych ponad basem, który za sprawą pauz utracił cały swój ciężar. Uduchowiona zmysłowość tej muzyki pozwala idealistycznym treściom rozbrzmiewać w niemal nadziemskim pięknie (rys A).