Atlas muzyki9

Klasycyzm / klawesyn I fortepian II / czasy Haydna i Mozarta 399

irtataRU o**#* w Wedniu.uyksaalc.

wykoafocy WPlW włoskie: mml ^ł divtrumenłi w ra-*ZT5m Wvskotliw^ faktury fortepianowej, .wiffk ''kltawfl (1715-1777). uczeń FUXA. ^l^lecrapozytor i nauczyciel klawesynu -któnycwarskkj w Wiedniu: wyd. m-in. Di-Kitimmli im klawesyn (1753. 1761). Prcejąl - jófty menueta, włączając go do swoich sonat ns <«Hjako żywą część końcową.

X Hijdnoo 1795 skomponował ponad 50 sonat _v utiirumcciy klawiszowy także minialury. wa-riiicj* łip Udając stylistycznym tendencjom eksperymentował także w zakresie tcch-ailś. formy j treści.

wczesne sonaty noszą jeszcze nazwy Partit i zmenuetem w cł ostatniej lub przedostatniej należą do tradycji wiedeńskiej rozrywkowej muzyki klawesynowej. Sonaty od ok. 1770 wykazują rysy sentymentalizmu (tonacje molowa swobodniejsze formy). W sonatach z lat onondziesiątych można odnaleźć wpływy MOZARTA (melodyka). Późne sonaty od ok. 1790 cechuje bogactwo idei w ramach ciągle zmieniającego się allegra sonatowego. Twozosć klawiszowa Haydna w swej kompozy-urskiq uszechst ronności. belcantowej melodyce i fuzbudowanej. bogatej w pomysły technice pia-taQczDg zajmuje miejsce miedzy utworami D. SCARLATTIEGO a BEETHOVENA. Piantflyka w Mannheimie i Paryżu wykazuje inne cechy, wyznaczone stylem orkiestrowym. Johun Schóbert (ok. 1740-1767). uczeń WA-GENSEI1A, od 1760 mieszkał w Paryżu jako klawcsynista księcia DE CONTIEGO. Stwo-nyi rodzaj symfonicznego stylu fortepianowe-go o bogatym brzmieniu (basy, tercje, seksty) oraz ograniczonej polifonii (rys. A).

Sony wpływ na klasyczny styl fortepianowy miał Christian Bach (1735-1782), zwany Bachem mediolańskim lub londyńskim, najmłodszy syn JANA SEBASTIAN A. Pb śmierci ojca pnebywał u G PH. E. BACHA w Berlinie, w 1756 wyjechał do Mediolanu (kapelmistrz), bztefcil się u PADRE MARTINIEGO w Bolonii. przeszedł na katolicyzm i w 1760 został organistą katedralnym w Mediolanie. Poza muzyką kościelną tworzył cieszące się powodzeniem opery w stylu wł. Od 1762 działa! w Londynie Tam. wra2 z gambistą C. F. ABLEM. zainicjował cykle koncertów (s, 427); tworzył opery, oratoriu, symfonie (ponad 90), koncerty, muzykę kameralną, klawiszową i sakralną (wywarł wpływ na MOZARTA, zob. *. 425). Charakterystyczne jest śpiewne allegro 1CH. Bacha: powabna metodyka w typie wł. Przykład nutowy pokazuje, jak przed takt i synko-pa wsparte pulsującym akompaniamentem przydają melodii rozmachu i lekkości.

W. A. Mozart był jednym z najlepszych pianistów swoich czasów. Preferował juz nie klawesyn, lecz fortepian. Mały klawikord służył mujeszczeja-ko uistrument ćwiczeniowy i Mozart słynął ze swych Improwizacji. Komponowane fantazje, wariacje, preludia. capriecia i częściowo zachowane kadencje do koncertów fort_ dają pewne wyobrażenie o jego sztuce. Spuścizna fortepianowa Mozarta to: 18 sonat. 3 ronda. 3 fantazje, wariacje; sonaty i wariacje na fort. na 4 ręce. Sonata D-dur na 2 fortepiany (KV 448.1781: przypomina pełen blasku koncert). Fuga c-mo//(KV426) i in. Dzięki podróżom i czytaniu literatury muz. Mozart znał wszelkie style fort. swoich czasów. W rodzinnym domu znajdował się dwunastotomowy zbiór sonat fort., wydany przez HAFFNERA (1760), z utworami słynnych kompozytorów wL, jak SCARLATTI. SER INI, SAMMARTINI. PEROTTI. PESCETTI. RUTINI. PAM PANI. GALUPPI i in.

Pierwsze 6 sonat Mozarta (KV 279-284. Salzburg i Monachium 1774^1775) wykazuje wpływy suitowe: Mozart korzysta z dawnych technik, wzoruje się na dziełach HAYDNA. SCHOBER-TAilCH. BACHA, której śpiewne allegro jako typ mdodyki poznał we Włoszech.

Sześć Sonat mannheunskkh hib/xzrjtficJr(ICV 309-314,1777-1778) wykorzystuje tzw. maniery marmheimskie. Orkiestrowy, unisonowy początek i kontrasty dynamiczne na niewielkim odcinku w KV 309 są typowe (rys. Q. Część środkowa to wdzięczna charakterystyka córki CANNABIGHA, Rosę. Sonatę kończy żartobliwy rondowy finał (rys. C, zob. temat na rys B). Trzecią grupę sonat, złożoną znów z 6 utworów powstałych w różnym czasie (KV 457,533,545. Anh. 135 i !38a, 570, 576,1784-1789), cechuje tendencja do samodzielności każdej sonaty; w sonatach tych widać wzrost zainteresowaniu Mozarta techniką kontrapunktyczną (zwł. w KV 570 i 576).

Fantazje Mozarta łączą styl wiedeński z ekspresyjnym sentymentalizmem C. PH. & BACHA. Epizody typu kadencyjnego dzidą widood-cinkową i pełną kontrastów Fantazję d-moll z 1782.

Posępny nastrój wprowadzających akordów; rozłożonych nu sposób urpeggiowy w manierze Bachowskich preludiów (rys. D odbiega od oryginału, wykorzystuje częściowo zapis akordowy), nndujc romantyczny charakter barokowemu sposobowi gry. antycypując sry* BEETHOYENA. Znamienne, że utwór ten był bardzo łubiany w XIX w.

Przepełnionemu bólem tematowi d-moO z motywami westchnień Mozart poświęca dużo miejsca, jednak kończy Fantazję powściągliwym. lecz kojącym dur, jak w operze: nie należało pozostawiać słuchaczy w ponurym nastroju.

Niemal wszystkie utwory fort. także sonaty skra. i tria fort. (se 404). Mozart skomponował z myślą o sobie jako wykonawcy. Nic znosił mechanicznej wirtuozerii (bicgniki. tercje im), podobniejak gry zbyt szybkiej. Wszystkie środki były podporządkowane przekazaniu harmonijnego, głęboko przeżytego ideału piękna.