Atlas muzyki7

Klasycyzm / p(eśń 395

rk^^J^tmicielcm jest CM.J3.

V S3211719 17701. berliński prawnik, kto-crawla pieśni, co odpowu-

^'f®ewd lei epoce tw&onocw do prostoty KRAUZE wydal 2 tomy Odm mit ⁱⁿf2wil753-1755). Zn wzór pieśni stawia fr.

w ujęciu ROUSSEAU; * założe-fTiSrel tatową. przeznaczony dla amato-l

' łSŁ test melodia. nkompaSamen^^S SSgo^iny. Zbiory KRAUSP.GO zawic-SfSSSCFH. E. BACHA, QUANTZ/V liRAUNA. Kolejną publikacja KRAUSEGO ft.w U^krder Deutsehen mit Meloditn (4 tomy,

Łitówm

Pnihkn tego stylu może być Graunowska Dos T&hterd*" -dasSShnchen (Córeczka - syne-,•;<#), duet (ona - on) o najprostszej metody-csułur-nioll. niemal bez wtrąceń, z powtórzeniami i skromnym akomp. (basso continuo opmkzonc do kroków kadencyjnych, rys A). ytofcsY kunszt cechuje Geisttiche Odeń und Ue~ jerC PH. E. BACHA (1758) do teksótw GEL-LERTA. Warto wspornice NEEFEGO z Klop-^du0dm(W6)iSerenadenbeint Klarieratsm-

SJo tcksótw HERDERA (1777), również HIL-(A zjego mieszczańskimi. sentymentalnymi djiorami, jak Ueder der Freundschaft und Liebe (1774); Uetler der Juhlatden Seelc (1784). Ueder da Wdsheii und 7Ugmd(l 790). Lipsk.

Draga szkoła berlińska ma podobne założenia, ba realizowane po części z artystycznymi rezultatami. Sformułowane przez HERDERA pojęcie pieśni ludowej, zbiory HERDERA oraz wiersze GOETHEGO i SCHILLERA stały się inspiracją da takich kompozytorów, jak:

JOHANN ABRAHAM PETER SCHULZ (1747-1800). Lieder im Volkslon, 3 tomy (1782-1790, zob. s 136, rys. D); także utwory chónUnez partiami solowymi itp.; iOHANN FRIEDRICH REICH ARDT (I752-J814), opracowywał zwł. teksty GOETHEGO. prekursor pieśni artystycznej (melodyka, akompaniament fortepianowy);

CARL FRIEDRICH ZELTER (1758-1832). mistrz loży masońskiej; chóry, pieśni, ballady; od 1800 kieruje berlińską Sinaakademie (założoną w 1792 przez FASCHA). w której starano się urzeczywistniać humanistyczne wykształcenie, naukę i sztukę, także na gruncie muzycznym (wychowanie muzyczne)', kultywowana: tradycji bachowskiej; ZELTER założył w 1809 pierwszą nkan. Uederiafel składającą sjęz-24 mężczyzn (na.wzór rycerzy króla Artura) - początki tradycji chórów męskich; był nauczycielem MENDELSSOHNA, przyjacielem GOETHEGO (listy).

Ktb* ujęciu Goethego. Ideałem GOETHEGO byiu pieśń łtroficzmi. Jej poetycka wartość polegała na jedności treści, nastroju i zamknięte) formy poetyckiej. Muzyk nic powinien naruszać tej Jltedd przez zastosowanie techniki przekompo-mmej, powinien natomiust stworzyć jedną mp-lodię, która powstawałaby wrodzić z jednością

wiersza we wszystkich jego zwrotkach. Muzyka unosi poezję, tuk jak guz unosi Imion.

Typowym przykładem takiego opracowania jest KSnig von Thule ZELTERA. pełna artyzmu melodia, prosta, ujmująca i pięknu (rys. C, przeznaczona dlu basu, którego partia jest zarazem nośnikiem harmonii, jak b.c.). Trzecia szkoła berlińska (m.in. MENDELSSOHN) wiąże się z XIX w.

Do s/wabskicj szkoły pieśni zalicza się G P, D. SCHUBARTA (1739-1791) i X R. ZUMSTE-EG A (1760-1802). Szczególną pozycję zajmuje C. W. GLUCK: jego późne dzieło Klopstocks Odeń und Ueder (Wiedeń 1785-1786) osiąga niemal antyczną wielkość, mimo niewielkiej formy pieśni fortepianowej.

Wiedeńska tradycja pieśniowa Twórcy wiedeńskiego singspielu narodowego publikowali również pieśni (STEPFAN, HACKL. PARADIS, KRUP PT ), lekkie, dowcipne ariei-ty do scen rodzajowych.

HAYDN stworzył 48 pieśni, 57 kanonów, 133 czterogłosowe pieśni z fortepianem. 445opracowań ang. pieśni ludowych na głos z fort. (ze skrzypcami i wiol. ad tibitum). Będąc pod wrażeniem słyszanego w Londynie hymnu Godsave the King. skomponował w Wiednru, w czasie wojennego zagrożenia, Gott erhalle Franz den Ktiiser, z tekstem HOFFMANNA VON FALLERS-LEBENA (1841) - od 1922 hymn nicra. MOZART. Spośród ok. 30 jego pieśni tylko pojedyncze. jak Abendempfindung (1787) czy Dos Veilchen (1785), wyróżniają się szczególnie.

Dus Veilchen (Fiolek) pochodzi z singspielu GOETHEGO Erwin und Elmirę. MOZART opracował stroficzny wiersz jako małą scenę dramatyczny o siedmiu obrazuch z muzyką nieprzerwanie odzwierciedlającą elementy zewnętrzne i wewnętrzne. Prosta pasterska maska i personifikacja fiołka skrywają tragiczną historię. Przygrywka i pierwsza zwrotka przedstawiają fiołka. Następnie pojawia się pasterka (radosnu tonacja D-dur), obrazy piąty i szósty oddają skargę i tęsknotę fiolka w formie arii (g-moll Paminy) i pieśni (B-dur). Dramatyczny recytatyw accornpagnato ukazuje scenę zerwania fiołka (obraz siódmy, kulminacja, fermata). W ósmym obrazie fiołek w formie arii oznajmia swą śmierć (tragiczne c-moll, zob śmierć Komandora), jednak w sposób radosny, klasycznie idealistyczny (umiera ..przez nią". G-dur). MOZART dodaje do tekstu GOETHEGO własną konkluzję: „urmes Vctłchen" (biedny fiołek: rys. B).

BEETHOVEN skomponowjil9l pieśni, np drfr-łaide (1795-1796) oraz cykl pieśni An dkfcme Gr/ir6te(l816). W tym pierwszym większym cyklu pieśniowym/ każdą pieśń ma inny charakter i tonację Pieśni są spojone przez modulujące łączniki (rys D). powracające motywy onu powtórzenie początku w zakończeniu. Wysoki, uduchowiony ton w partii wokalnej i wymagający akompaniament fort są cechami charakterystycznymi tych artystycznych pieśni