Atlas muzyki3

t.^iwfktdyk*

Tenorem nic jest mclizmat

JitWNaB^lWn

/ A» nova II: torytmi.. f-k-ur. d>«k»Ho*. 217

PicUk dyszkantowa (tac. cantiktui) ma wokalny glos górny oraz od I do 3 akompaniujących glo-insi ruiTicijUilnyćh, Osnową, utworu jest dwu-

;v.;iuka aopcnodwraości jest motel

Rh '« w-kvv lomlcuu, skomponowane przy* [mi i itirpmrr^nnTrir Machauha. Jego refren

Mak    . „ V .

Je we sm nuc ccruuas d war anuc. inais je su* ■ Inau MUf" (Nic jestem pewien, czy mam ^Urółkę. jednak jestem wiernym przyjuric-łmd. :    ■    ₍    .

Oęść A motetu rozpoczyna się od/i kończy się pcAadracją na c. CŻęśe B prowadzi z powrotem | d*/(Vęść A tlbdaaęprzy tym z dwóch jed-lukowych nohww; które z niewielkimi zmia-njmi powracają również w części B (przykl. nu* MnaiytAl Buifcm* całego motetowego tenoru odpowiada .lokUdmc formie rondeau <„ud moduni rondd-irkAB = liiiea ł. A -taka II. A = taica III. AB s taica IV. AB = taka V (zoh rys A i B. rondelo),

Tenor wpły wa na długość, budowę, tonalność i tnąc motetu. Tekstowe i muzyczne ukształtowanie głosów- górnych jest koncypowane w od-mmarndo tenoru. Motetu* (tu określany jako a-nmiRnorii tripJura(tujakocantus) mają od-łaciną formę stroficzną (laisse): tri plum jest sekwencyjnego z ciągłym następ-trwan rymów podwójnych aa bb cc.... motetus ****** u strofy typu litanijnego o stałym ry-raic tąaaa...; tnplum jest znacznie dłuższe niż TOWUK dziesięciu wersom podwójm-m prze-dwanaście wersów pojedyn-^a?cŁ Uoz glosy komentują tenor sławią urodę 3***"*J zarazem czynią aluzje do jej cnoty Motet dzieli sęna trzy części z partiami hoaue-kJ«yrat w zakończeniach:

- li¹**? ** *?^sunek triplum-motetus 5:3;

-    cl II; takae II i III z naddatkiem, stosunek

wersów 7s4*    ^v-

-    cl III: takae IV i V. z ostatnim odcinkiem te-_r"”y!^wspecjalnego zakończenia. AłOcncyri pauzy w obu głosach górnych są pe-nodycaiie ujednolicone, tak że cantus i contra-taor są od siebie silnie zależne

Jantmn wykracza poza ranty izopcriodyczn o-nic tylko budowa okresów, lecz nawet ich wartoid rytmiczne są jednakowe. Racjonalna oqpuuzacja tenoru, z podziałem na cofor (wy-Jokośri dźwięków) i taka (czas trwania dźwiękowy rozciąga tię w tym wypadku także na głosy górne. Motet i/orytrniczny jest szczytowym nd^nięi irm racjonalnego strukturowaniu w mu/)cc gotyku. Izoryimia stwarza zarazem równowagę dla ekspresyjnej melodyki oraz wzmożonej barwności harmonicznej (tercje, chromatyka). . _. Sjś&JŁ

VTTRY i MACHAULT

iy/*rvfmkr/ne iuż w falach dwudziestymi.A* » ^w v/*yww>cju stosowano również w czę-

ta 2 IB).

sow i,___pbl_ępL-snppHmmppmnmii

głosowy układ dyszkant -tenor (melodia pieśni | i glos towarzyszący}, do którego może dołączyć contra tenor jako głos dopełniający w rejestrze tenorowym. Te same utwory zachowały się nierzadko w wersjach dwu- i trzyglosowych. Niekiedy pojawia się jeszcze czwarty głos w rejestrze sopranowym (triplum).

W fakturze kantylenowej (z lac. cantikna, również faktura d>xdumtovra) utrzymane są przede wsyst-kim formy refrenowe: ballada, rondeau i virdai (aobs. 192). Sposób zapisu wyraźnie wskazuje, jak z niewielu muzycznych składników za pomocą rozmaitych powtórzeń i tekstowań powstają skomplikowane twory pieśniowe (rys. B): ballada (fr. Haller, tańczyć), ma na ogół wstęp (rmor) i trzy strofy z refrenem. W dającej się wstecznie odczytać balladzie MACHAULTA refren jest melodycznie tożsamy ze zwrotkami. brakuje leż anni, zapisana jest więc tylko strofa pieśniowa. Pozostały tekst znajduje się zwykle w innym miejscu, nie pod nutami. Ballada to najczęstsza forma w fakturze dyszkantowej (stąd też określenie faktura balladowa, LUDWIG). Spośród 42 ballad opracowanych muzycznie przez MACHAULTA (ballada not Aa. w odróżnieniu od jego 204 tekstów* balladowych) tylko jedna jest jednogłosowa, 19 dwugłosowych. 15 trzygłosowych. 4 czterogłosowe. oraz jedna ballada podwójna typu motetowego (trzygłosowa) i jedna potrójna (czterogłosowa).

Rys. C ukazuje strofę jednej z 3-głosow ych ballad MACHAULTA. Nad spokojnym fundamentem instrumentalnym przebiega ruchliwy cantus ze swobodnymi koloraturami; rondeau. śpiew kołowy, w formie jednogłosowej z chóralnym refrenem, w formie wielogłosowej - bez refrenu; ma jedynie dwa człony melodyczne. A i B. które powtarzają się odpowied-nio do następstwa wersów 1-7 (rys. Bk Z 21 rondeau* MACHAULTA S jest dwugłosowych. 11 trzygłosowych i 2 czterogłosowe, wśród nich pojawiają się szczególne formy, jak kanon, zabawy liczbowe i gra rymów;

- virclai (złożenie fr. virer, obracać się, i hi)nie występuje tak często jak rondeau i ballada: po refie* nic A następuje strofa: dwkpcdes BB i etiuda C, po których znów pojawia się refren A. A i C mogą mieć jednakową melodię; effugróć worów; w odróżnieniu od rondeau i ballady, może bjć niejednakową; spośród 34 virekus MACHAULTA (chansonsbaUadAs) 26jest jednogłosowych.

7 dwugłosowych i tyH© jedna trzygłosowa.

Partie hołiuefom.* pojawiają się w XIV w. częściej niż w XIII. Występtiją zawsze w mi^sracho szczególnym znaczeniu kompozycyjnym, np. w zakończeniach motetów i ich części. MACH Al’LT skomponował jeden dłuższy hoąuctus instrumentalny. którego podstawę twórzy tenor JimitL Jest Co utwór unikatowy w dziejach muzyki.