Atlas muzyki#4

Rodom. JO

tym. kio gtottcw kolo. Jest chłopiec

W zdaniu tym informacją znaną jest ktoś głaszcze kota. u nową - chłopiec Zastosowano dwa obrazki: na jednym była dziewczynka głaszcząca kota. na drugim chłopiec głaszczący psa. Po pokazaniu powyższego zdania eksponowano w krótkim czasie (1/20 s) jeden lub drugi obrazek. Jakkolwiek zdanie to nic było prawdziwe w odniesieniu do żadnego z obrazków, to badani częściej popełniali błędy (wskazując określony obrazek), gdy zdanie przeczyło znanej informacji, tj. przy obrazku z dziewczynką (72% wskazań), niż gdy przeczyło nowej — obrazek z chłopcem (39% wskazań).

Itaeprowadzono jeszcze wicie innych badań nad kontraktem „staro-nowe'¹. Wynika z nich. że juz małe dzieci wchodzą w ten kontrakt. Barbara Bokus (1978), jak już była o tym mowa, pokazała, że trzylatki inaczej opisują obrazek, kiedy oglądają go wspólnie z nauczycielką, a inaczej (bardziej szczegółowo, używając fcż bardziej złożonych konstrukcji gramatycznych), kiedy są jedynym źródłem informacji dla innych.

10.5. ROZMOWA JAKO WYJŚCIOWA PORMA REALIZACJI KOMPETENCJI KOMUNIKACYJNEJ

Można wyróżnić cały szereg wzorców komunikacyjnych czy dyskursy wnych. Rozmowa dwu lub więcej osób jest podstawowym wzorcem realizacji kompetencji komunikacyjnej, wszystkie inne od mej się wywodzą. Odznacza się ona takimi cechami, jak (11 wsprtl obecnością - rozmówcy przebywają w tym samym środowisku fizycznym, słyszą się i widzą nawzajem siebie i swoje zachowania; (2) brakiem |ukickolwick zapisu. (3) sumorcgulacją - uczestnicy ustalają w toku rozmowy. co będzie dalej, zmieniają jej formy. cci. przebieg itp. Inne wzorce (ich listę przedstawia tabela 6) pozbawione są co najmniej jednej z tych cech. Już rozrao-

I a be Li 6. Podział wzorców komunikacyjnych według Clarka (1996. s. 8)

	Wzorce mówiona	Wzorce pisane
1(1) Kołimraaoyiny	A rozmawia z B (twarzą w twarz)	A piszą list do B
HZ) Monologowy	A wykłada dla studentów B	A pisze artykuł dfa czytelników B
(3) Pteakryptywny	Rytualna .tak* A wobec B na ślubie	A podpisuje u notariusza umowo z B
(fi) Złnatytucfonafcrownny	Adwokat A przopytuje w eąd/ie świadka B	Urzędnik A pisze pismo do petenta B
0) *****	A występu)* w sztuce dla widowni B	A pisze powieść dla czytelników B J
(fi) Pośredniczący	C tłumaczy, eo A mówi doB	C pisze przemówienie dla A do etucheczy B
(7) Osabwti --	A mówi do eśetośe óauęłch pianach	A pisze sobie notatki ■ - ------ . 1

wie telefonicznej brakuje cechy (1), a wykładowi (3). Skoro stanowi ona wzorzec podstawowy, to możnu założyć jej uniwcrsulność. a także naturalność w tym -.rn _sie, że specjalnie nie trzeba się jej uczyć (jakkolwiek i tu obowiązuj nV/nc i hm wcncjc społecznie przyjęte). Wszystkie pozostałe wzorce wymagają niejedno-krotnie długiego treningu socjalłzacyjnego.

Ogólnie można powiedzieć, że komunikacja ma miejsce zawsze w jakxm< układzie czy warunkach; wpływają one na jej przebieg, tworząc ramy i ustalając reguły, których uczestnicy interakcji komunikacyjnych starają się przestrzegać. Że są takie reguły, często stosowane automatycznie, świadczy fakt natychmiastowego odkrywania. jeśli bywają naruszane. Weźmy wzorzec monologowy z tabeli 6 - wykład profesora do studentów. Tradycyjnie jest to monolog przez nikogo nie przerywany, podobnie kazanie kapłana w czasie nabożeństwa. Na tych dwóch przykładach widzimy. że reguły, będące tworem konwencji społecznych, mogą jednak być stosowane z różnym rygorem. Kazania nikt nic przerwie pod groźbą wywołania skandalu. natomiast wielu profesorów pozwala przerywać swój wykład pytaniami czy nawet uwagami. W grę tu wchodzi typ relacji między uczestnikami interakcji, który wraz ze zmianami w obyczajach społecznych staje się coraz mniej formalny.

Thbela 6 wzorowana jest na klasyfikacji układów dyskursywnych. jakie zaproponował Herbert H. Clark w swojej książce Using languagr (1996). Podstawowe. wyjściowe są tu wzorce mówione, a w nich rozmowa bezpośrednia dwu lub kilku osób (określana terminem „twarzą w twarz”). Z niej wywodzi się monolog. układ preskryptywny (zawieranie umów. składanie obietnic, przysiąg itp.). zinstycjonalizowany (realizowany w sądach czy urzędach), fikcyjny (odgrywanie ceremonii czy scen w teatrze), pośredniczący (rola tłumacza, interpretatora czy innego pośrednika) i wreszcie osobisty, prywatny, kiedy rozmawiamy z własnym ałterego. Tym wzorcom mówionym odpowiadają - odkąd wynaleziono pismo -wzorce pisane. Taki stan mamy obecnie, a jakie inne wzorce komunikacyjne przyjdzie dopisać wraz z rozwojem mediów elektronicznych, to już pytanie do następnych klasyfikatorów.

10.6. GŁÓWNE KONCEPCJE TEORETYCZNE W BADANIACH NAD KOMPETENCJA KOMUNIKACYJNA

Zajmiemy się tu dwiema koncepcjami, jakie wydają mi się reprezentatywne w tej dziedzinie badań. Jedna - Della H. Hymosu, który swym artykułem z 1972 roku, zatytułowanym On communicative compttence. wprowadził w obieg naukowy termin kompetencja komunikacyjna - nosi nazwę etnografii komunikowania się- Druga, burd ziej współczesna, autorstwa Herberta H. Clarka, w której wiodącymi pojęciami są: wspólny grunt i koordynacja wspólnych działań, zaprezentowana została we wspomnianej już książce pt Using Umguage. Pierwsze z tych podejść jest czysto socjolingwistyczne, drugie — psycholingwistyczne.    139