Atlas muzyki#3

fkatntL 10

Patologiczne badian nad ttw percepcją społeczną, nad tym. jak widzimy innych, i nad tym. jak sądnray. że ocenią nas inni. wskazują, że ludzie na ogól ocen takich dokonują poprawnie: wiemy, kto nas nie lubi. i tym samym się od* : podobnych danych dostarcza soejomctria. a także badania nad empatią i zdolnością do niej. Oczywiście badania to wskazują także, że ludzie różnią się nędzy sobą stopniem tej zdolności, tok jak różnią się wszelkimi inny* n ceduru. To. a podkreślam tu często uniwersalny charakter zdolności do de* camcji. mc oracza, iż nie doceniam tych różnic Akcentując rolę deccntracji w zachowaniach aOocentrycznych i w tolerancji wobec innych, wrócimy jeszcze do sprawy różnic w posiadaniu tej uniwersalnej cechy, kiedy w rozdziale 11 omawiać będziemy analizy różnych form dyskursu.

10.4. ZASADY EFEKTYWNEJ KOMUNIKACJI

Aby komankacya była efektywna, tzn. aby spełnione były cztery omówione wyżej warunki, partnerzy interakcji komunikacyjnej muszą kierować się zasadą neczywiaofa i zasadą kooperacji.

Zasada rzeczywistości odnosi się do treści wypowiedzi; zgodnie z tą zasadą słuchacz interpretuje przekazywane mu sądy jako mające sens i jako odnoszące oę do świata realnego (jeśli jest inaczej, słuchacz powinien być uprzedzony - np. „Opowiem es bajkę"». Zasada ta jest wielce słuchaczowi użyteczna, gdyż pozwala na rozwiązywanie dwuznaczności poprzez szukanie interpretacji zgodnych i kontekstem sytuacyjnym. Dzięki mej orientuje się. czy akt mowy jest pośledni czy bezpośredni, oraz odbywa tnetaforyczność danej wypowiedzi.

Tabda 5. Maksymy Grtea

Maksyma Mci	1 Uczy* saćj «w*i na tyto informacyjny, aa la wymaga 1 tego aktualny Han dyskursu
Mmiyijraaiel	1 tttw o tym. raco masz dowody i o czego pawditaofci Jesisi przekonany/W
Mtóayme odpewMdałośd	1 Mów na temat
Maksyma spotobo	| Unikaj dwuznaczności. Unikaj niejasności, Unikaj 1 wmitonaBą«IOfl>ciwy<a/

Zasada kooperacji wymaga od oba uczestników pewnego wysiłku, tak aby wymiana wypowiedzi dokonywała się zgodo* i celem czy kierunkiem obranej farmy dyikunu Mówiąc) ma tu pewne obowi^ki, które sformułował Grice (1975) w pntaa cnotcb maksym: ilości, jakości, odpowkdniości i sposobu (patrz, labc-la 5) m Gaik i HavBnd 0IT7) w poama tew. kontraktu jtara-wowe".

Kontrakt ara pobga aa tym. tt mówiący i Machasz (którzy oczywiście mogą 136 nmeiujM Mą nUflhiuMaUM«wpćhaapoMaMaaą władzą, wtpótoy gra* (*1*^

nologu Darka. 19%hcon»ze się dokonywać przed konkretną wyrwaną wypowie-,łó. Je* lo ow    wspólnie podzielane, i do tego mówiący dodaje ta. co jc«

J0UC". lub w dyrektywach (np. pytaniach) poszukuje tego jurnego" a słuchacza. Kontrakt •JMe-nowc* rządzi przebiegiem każdej konwersacji i w każdym języku istnieją specjalne środki do jego realizacji Dzięki temu możemy wyjaśnić, dlaczego ten sam sąd może przybrać na powierzchni wypowiedzi różne formy Weźmy przykład /S/:

Ę

Sąd: Odwiedzać (Jan. Manę)

•    I. Jan odwiedził Marię.

•    2. Marię odwiedził Jan.

•    3.1Vro, który odwiedził Marię, był Jan.

•    4. Tą. którą $tiwiedzil Jan. była Maria.

W przykładzie 151 zdania 3. i 4. przedstawiają explicite informację znaną (w 3. jest to fakt. iż ktoś odwiedził Marię, a w 4.. że Jan kogoś odwiedził), jak tez nową (w 3., że to byl Jan. a w 4., że Maria). W interpretacji zdań 1. i 2. pomogą nam kategorie lingwistyczne tematu i rematu. Terminy te odnoszą się do struktury tematycznej wypowiedzi i dzielą ją na to, o czym ona orzeka (temat), i na to. co jest o tym czymś orzekane (temat). Temat skierowuje uwagę słuchacza na coś i to jest ta Wspólnie podzielana wiedza (stare), a remat mówi o tym. co zostało do rej wiedzy dodane (nowe). Z reguły pierwsza częfi: wypowiedzi jest tematem, a druga tematem, jak w przykładach l(J, gdzie temat oznaczony jest kursywą. Tak więc w zdaniu I. Jan jest tematem, a w 2. Maria.

■    i*

Sklep po drugiej stronie ulicy został zamknięty.

Wczorąf byłam na koncercie.

Na koncercie byłam wczoraj.

Pan Kowalski jest dobrym hydraulikiem, iDobrym hydraulikiem jest pan Kowalski.

* Jak widzimy, temat nie musi pokrywać sie z podmiotem zdania, gdyż podmiot - tak jak orzeczenie - stanowi strukturalny, a nic pragmatyczny składnik zdania. Innym sposobem oznaczania tematu jest przechodzenie ze strony czynnej na bierną, posługiwanie się zaimkami wskazującymi łub po prostu intonacją. wtedy nowa informacja jest akcentowana, co w przykładzie/7/ zaznaczamy f wersalikami:

77/

JAN odwiedził Marię.

Jan odwiedził MARIĘ.

Jak wynika z badań nad realnością psychologiczną kontraktu „stare-nowe**. wymienione tu składniki pragmatyczne odgrywają rolę przy interpretacji zdań.

I rak w badaniu Homby *cgo (cyt, za Clark i Clark. 1977) sprawdzano realizację tego kontraktu, posługując się np. zdaniem: