Atlas muzyki5

_{arm Hrę}t muzycznym dramatem. |

Oper* jest    aozcsuńczy w prze-

SSSmw istotny sposób

H2?\kcji i prezentowaniu nastrojów oraz S& odmiennH? niź w dramacie, gdzie    |

•a ustłm ki muzyczne Pofcicswnic rożnych sztuk ' muzyki. poezji, dramatu, irailarstwa. sceno--rafii tańca, gestu - wiele umożliwia, lecz mesie także sprzeczności* historia opery zna więc najrozmaitsze postacie tego gatunku.

Opero powstała w końcu XVI w. we Florencji. gdzie krąg humanistów, złożony z poetów, muzyków i uczonych (Camerataflorencka), próbował wskrzesić antyczny dramat, tworząc rodzaj widowisk, których uczestnikami byli śpiewający soliści, chór i orkiestra. Powstały pierwsze libretta operowe, wzorowane mi dramatach pasto-ralnych XVI w. (TASSO, OUAR INI). Librettom nudano muzyczną oprawę z użyciem dostępnych w tym czasie środków:

- nowej mooodłi (głoś wokalny z b.c.; zob. s. 141 >; madrygałowych i motetowych chórów : instrumentalnych ritoracU i tańców.

Pierwszymi operami do tekstów RINUCCINLEGO były Dafne (1597. zaginiona) i Euridice 0600) PERIECO oraz Euridice CACCTN1E-GO( 1600; zob. s. 140, rys. A).

Przełomu wiodącego k u wielkiej operze barokowy dokona! MONTE VERX)1 w swym Orfeuszu (Mamua 1607. tekst STRICjOIA).

Jego recytatyw zmienił się w żywe muzycznie i sflne wyrazowo stile rappresentativo (stylprzed-stawiający); dosdy liryczno-dramatyczne śpie-uy o swobodnej formie (w i rai ivo ariosó) z towarzyszeniem orkiestry, pieśni {arie), chóry i rozszerzony zespół instr. realizujący różne formy: sulfonie, ritorncle i tańce (rys. A).

Operowym centrum północnych Włoch stała się niebawem Wenecja. W 1637 otwarto tam pierwszy komercyjny teatr operowy. Heroiczne sagi i historie antyczne dostarczały tematów do późnych dzieł MONTE VERDI EGO i niezliczonych nowych oper. szczególnie CAVALLEGO i CE-STIEGO.

W Rzymie, obok opery świeckiej z wielkimi chórami. rozwinęła się opera religijna (s 1 33). Pod koniec XVII w. i w wieku XVIII prowadzenie obejmuje szkolą turapoUtanska z A. SC AR LAT-TIM (1660 -1725). Głównym twórcą tekstów jest P. METASTASIO. Podstawowym typem opery Staje się poważna opera seria, z następstwami recytatywów secco. w których rozwija się akcja, i arii da ca po. przedstawiających afekty. Funkcję uwertury pełniła neapolitańska stnfonia operowi (zoh. s. 154).

W operze seria dominowała muzyka, akcja pozostawała na drugim planie, fragmenty muzyczne były numerowane (opera numerowa, zob. ry v B). Najbardziej typowe dla tej barokowej odmiany opery są dzieła HANDL/V ____{_________}

W Neapolu równolegle do oper.

Ja pogodna

aktowych wsun«k ^' ‘ peO

»’«»■

Opera bufla dewtarczyła w XVIII w. impubu ptWzwyctężenia sztywnej formy opery seria, przede wszystkim przez wprowadzenie ansambli i finałów. Próbę reformy opery icna podjął ok. 1770 GLl/CK. Zamierzoną prostotą odznacza się niem. singspiel fśpkwogra) XVII! w., z mówionymi dialogami i pieśniami    __

Opera klasyczna, szczcgółme opera bufla MOZARTA. przynosi udramatyzowanic dawnej opery numerowej, jednak bez całkowitego rezygnowania z dominacji elementów muzycznych. Jako przykład może posłużyć drugi akt W«e-tu Figara M021ARTA / 1786 (rys. B) Recyta-tyw secco. tak jak dotychczas, posuwa akcję naprzód, numery mają jednak różnorodną formę - od czysto muzycznych punktów zatrzymania akcji (nr II. 12. 14j. przez lekko w mą zaangażowane (nr 13. ubieranie), aż do powiązania jej z muzyką (nr 15. Cherubin wyskakuje przez okno. nr 16 gwałtowny (mai). Supremacja elementów czysto muzycznych uwidacznia się w planie tonalnym całego aktu, ujętego w ramy tonacji Es-dur. i w rondowym założeniu finału (grupowanie scen. tonacji i odcinków wokół określonego centrum oraz zwiększanie tempa, liczby osób. dramatyzmu).

Francja miału własną tradycję operową, na którą składały się dworskie gatunki balie* de emir (od 1581). comćdie-bałlet i tragedie hriąac LLTLLY^łEGO w 7CVJI w. Ta ostatnia skłaniała się ku klasycznemu dramatowi fr. (język. 5 aktów), muzycznie zaś korzystała zc swobodnych recytatywów. pieśniowych airv licznych chórów i tańców Wstęp stanowił.) uwertura freonalu (zob. s. 137). W XVIII w. dixrhtdzi do sporu wokół wł. opery bufla (wykonania PERGOLE-SIEGO. Paryż 1752) i wykształcenia mieszczańskiej o póra comique z dialogami mow u mymi Zc wzorów opery rewolucyjnej lub opery wykształci ta się grand opera ( NI A SSL- \ II. MEYERBEER). obok niej paroch siyczna npe retka (OFFENBACH l. a w całej Europie opery narodowe.

W Niemczech opera romantyczna ¹ WEBI- R Widny strzelec, 1821) wykazuje tendencję do przezwyciężaniu schematu opery    węj

w toku przemiennych scen i arii Drnnuit mms-zyczny WAGNER A jr*t już kondr^Łiii—e komponowany: następstwa scen i tek** tftiMtiią podstawę rozwijanej w npcnk»b cmtd> korzystającej z ^mekotwząoęj saę naeAodar liche .KrkdrK JprsYk) imsiy"    K

techniki motywów przewodnich. bsiwftffj, »*ck*e-stry ’ ekspresyjnej, ahuc echsoe*i»ty*ywaee| harmonii (rys. Ol.

Ora mai mu7>vzny WACiNERA. uk/r w zakresie syntezy srok, dosrcdl do tknunoai (Gr sdNifkmiliirrk k. po czym w W %. MStgs wrót do dawnych Ccwiu (BERCć yl RAWINSKI) i rozpoczęto poarukrwmittu nowych możliwa hm teatru muzycznego </ł\lN|| R\l \ SV K \ GEL. PENDERECKI)